Zrównoważona turystyka w karpackich gminach

Do pobrania

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU TURYSTYKI MAGICZNEJ KRAINY ŁEMKÓW I POGÓRZAN NA LATA 2015-2020

POBIERZ .PDF

LOKALNY POTENCJAŁ A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ TURYSTYKI W KARPATACH

POBIERZ .PDF

Cele strategiczne

PRIORYTET

CEL STRATEGICZNY

PROGRAM

CHARAKTERYSTYKA

I

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

 

 

 

 

    

I.1 

PRZYJAZNA ŚRODOWISKU INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA I OKOŁOTURYSTYCZNA 

 

 

 

 

 

I.1.1. 

ZRÓWNOWAŻONY UKŁAD DROGOWY

 

Celem programu jest rozwój układu drogowego doprowadzającego turystów zmotoryzowanych do regionu oraz modernizacja lokalnego układu dróg. 

 

 I.1.2.

ZNACZĄCE ATRAKCJE TURYSTYCZNE

 

Celem programu jest budowa nowych, atrakcyjnych dla turysty elementów infrastruktury turystycznej, pozwalającej w sposób przyjemny spędzać wolny czas, a do tego rozwinąć na większą skalę ruch turystyczny w regionie. 

 

I.1.3. 

ATRAKCYJNA INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA

 

Celem programu jest rozbudowa niezbędnej, z punktu widzenia obsługi turysty, infrastruktury, zwłaszcza noclegowej i gastronomicznej.

 

I.1.4. 

SKANSENY W NOWOCZESNYM WYDANIU

 

Celem programu jest rozwój istniejących oraz stworzenie nowych muzeów na wolnym powietrzu, mających za zadanie ożywienie i uatrakcyjnienie przekazu o wartościach kulturowych i przyrodniczych Beskidu Niskiego i Pogórzy.

I.2

ZAGOSPODAROWANA I ZREWITALIZOWANA PRZESTRZEŃ TURYSTYCZNA

  

 

 I.2.1. 

PRZYWRACANIE DO ŻYCIA I ADAPTACJA NA FUNKCJE TURYSTYCZNE OBIEKTÓW I MIEJSC

 

Celem programu jest rewitalizacja, modernizacja i odnowa obiektów oraz miejsc zapomnianych, zniszczonych, czy zdewastowanych, zwłaszcza przedstawiających wartość zabytkową.

 

 I.2.2.

POPRAWA DOSTĘPNOŚCI I PRZYSTOSOWANIE MIEJSC POSTOJOWYCH

 

Celem programu jest poprawa dostępności obiektów i miejsc z obszaru Beskidu Niskiego i Pogórzy dla turysty zmotoryzowanego.

 

 I.2.3. 

ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW ZIELONYCH

 

Celem programu jest zagospodarowanie terenów zielonych, wraz z elementami małej architektury, na potrzeby rekreacji. 

 I.3. 

SPÓJNY SYSTEM OZNAKOWANIA TURYSTYCZNEGO

 

 

 I.3.1.

KOMPLEKSOWA SIEĆ TRAS TURYSTYCZNYCH

 

Celem programu jest zbudowanie połączonej, kompleksowej i ujednoliconej sieci szlaków turystycznych oraz odpowiednie ich oznakowanie. 

 

 I.3.2. 

JEDNOLITY SYSTEM OZNAKOWANIA

 

Celem programu jest rozbudowa i ujednolicenie istniejącego systemu oznakowania drogowego i kierunkowego oraz poszczególnych atrakcji turystycznych, walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.

 II

DZIEDZICTWO PRZYRODNICZE I KULTUROWE

             

 II.1. 

ZACHOWANE WALORY PRZYRODNICZE I KULTUROWE

  

 

 II.1.1. 

EKO-INICJATYWY NA RZECZ OCHRONY LOKALNYCH WALORÓW PRZYRODNICZYCH

 

Celem programu jest podnoszenie świadomości i kształtowanie postaw proekologicznych wśród społeczności lokalnych i turystów przybywających na obszar Beskidu Niskiego i Pogórzy.

 

 II.1.2.

ZACHOWANIE AUTENTYCZNYCH WARTOŚCI KULTUROWYCH

 

Celem programu jest zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń oraz popularyzacja wartości kulturowych wśród turystów.

 

 II.1.3.

UKIERUNKOWANIE NA ROZWÓJ SLOW TURYSTYKI (TZW. „NIEŚPIESZNEJ” TURYSTYKI)

 

Celem programu jest budowanie i pakietowanie produktu turystycznego regionu oraz jego promocja w oparciu o wartości, jakie niesie slow turystyka (tzw. „nieśpieszna” turystyka), czyli umożliwienie turyście autentycznego poznania lokalnej kultury i przyrody oraz smakowania lokalnych produktów i delektowania się nimi.

 II.2. 

KONKURENCYJNA OFERTA TURYSTYCZNA

  

 

 II.2.1.

PAKIETOWANIE I ROZBUDOWA ISTNIEJĄCEJ OFERTY TURYSTYCZNEJ

 

Celem programu jest rozwój i scalenie istniejących produktów turystycznych, łączenie ich w większe, kompleksowe, złożone, wielofunkcyjne pakiety turystyczne.

 

 II.2.2.

ROZWÓJ OFERTY EKOTURYSTYCZNEJ I TURYSTYKI PRZYRODNICZEJ

 

Celem programu jest przygotowanie i promocja specjalistycznych ofert turystycznych, dla turystów chcących poznać bogactwo przyrodnicze regionu.

 

 II.2.3.

ROZBUDOWA OFERTY INTERAKTYWNYCH GIER I ZAGADEK TERENOWYCH

 

Celem programu jest wprowadzenie do oferty turystycznej w regionie różnych interaktywnych form odkrywania dziedzictwa miejsca, wykorzystujących nowoczesne środki komunikacji.

 II.3. 

WIODĄCE, MARKOWE PRODUKTY TURYSTYCZNE REGIONU

   

 

 

 

    

 

 II.3.1. 

MAGIA DREWNA

 

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie drewna, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie walorów oraz kulturowych i przyrodniczych produktów turystycznych.

 II.3.2.

TROPEM PRZYRODY

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie karpackiej przyrody, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, występujących w regionie walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz powstałych w oparciu o nie produktów.

 II.3.3.

Z WIATREM W GRZYWIE

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie ruchu i aktywności fizycznej człowieka, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, występujących w regionie walorów kulturowych i przyrodniczych oraz powstałych na ich bazie produktów turystycznych.

 II.3.4. 

POSMAKUJ BESKID NISKI

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie zdrowego jedzenia w czystym środowisku, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie produktów związanych z żywnością, jej produkcją, kulturą i tradycyjną kuchnią.

 II.3.5.

AgroPOGÓRZE

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie tradycyjnej polskiej wsi pogórzańskiej, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie walorów kulturowych i przyrodniczych oraz produktów turystycznych.

 II.3.6.

ŁEMKOWSKIE WATRY

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie kultury łemkowskiej, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie walorów kulturowych oraz stworzonych w oparciu o nie produktów turystycznych.

 

 II.3.7.

CZARNE ZŁOTO

 

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie nafty, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie walorów oraz produktów kulturowych i przemysłowych.

 II.3.8.

MIASTECZKA PACHNĄCE CYNAMONEM

Celem programu jest spakietowanie oferty turystycznej opartej na motywie małych miast galicyjskich, czyli połączenie w ramach jednej idei, różnych, dostępnych w regionie walorów i produktów kulturowych.

 III

ORGANIZACJA RUCHU TURYSTYCZNEGO

       

 III.1.

SPRAWNA OBSŁUGA TURYSTY

  

 III.1.1.

POGÓRZAŃSKO-BESKIDZKA GOŚCINNOŚĆ

Celem programu jest podjęcie różnorodnych działań, które będą kształtować wysoką jakość obsługi ruchu turystycznego. W programie zostanie zwrócona uwaga na niematerialne elementy związane z gościnnością i spełnieniem oczekiwań turystów.

 

 III.1.2.

REGIONALNA SIEĆ INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

 

Celem programu jest udostępnienie i objęcie siecią informacji turystycznej i kulturalnej całego regionu. 

 

 III.1.3.

INTERNETOWY PORTAL INFORMACYJNY O BESKIDZIE NISKIM I POGÓRZACH

 

Celem programu jest budowa wspólnego, regionalnego portalu z ofertą turystyczną, zawierającego różnorodne informacje niezbędne turyście podczas organizacji przyjazdu do regionu.

 III.2.

ZRÓWNOWAŻONY SYSTEM DOSTĘPNOŚCI MIEJSC I OBIEKTÓW

  

 III.2.1.

WEWNĘTRZNA SIEĆ TRANSPORTU ZBIOROWEGO

Celem programu jest rozwój i promocja transportu zbiorowego, którego negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze jest niższy niż indywidualnych dojazdów samochodami.

 

 III.2.2.

ZRÓWNOWAŻONE UDOSTĘPNIANIE OBIEKTÓW I MIEJSC

 

Celem programu jest planowe udostępnianie dla turystyki cennych obiektów i miejsc, tak aby nie naruszać ich wartości dla przyszłych pokoleń oraz ograniczać uciążliwość ruchu turystycznego dla mieszkańców. 

 

 III.2.3.

DOSTĘP DO SIECI WIFI I LOKOWANIE ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH

 

Celem programu jest poprawa dostępności sieci internetowej na obszarze Beskidu Niskiego i Pogórzy. 

 III.3.

UJEDNOLICONE STANDARDY JAKOŚCI

 

 

 III.3.1.

REGIONALNY TURYSTYCZNY SYSTEM CERTYFIKACJI

 

Celem programu jest opracowanie systemu znaków jakości lokalnych produktów, usług, wydarzeń, potraw, lokali gastronomicznych, obiektów noclegowych, obsługi itp.

 

 III.3.2.

SIEĆ PUNKTÓW SPRZEDAŻY LOKALNYCH WYROBÓW

 

Celem programu jest budowa sieci punktów sprzedaży oferty lokalnej (wycieczki, żywność, pamiątki, sztuka itd.). 

 IV

KOMUNIKACJA Z RYNKIEM TURYSTYCZNYM

      

 IV.1.

BADANIA I ANALIZY ZJAWISK TURYSTYCZNYCH

 

 IV.1.1.

BADANIA PRZYJAZDOWEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO

Celem programu jest systematyczne prowadzenie badań ruchu turystycznego przyjazdowego do regionu i wybranych atrakcji turystycznych, znajdujących się na obszarze Beskidu Niskiego i Pogórzy.

 

 IV.1.2.

BADANIA WPŁYWU TURYSTYKI NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

 

Celem programu jest prowadzenie stałego monitoringu wpływu, jaki turystyka wywiera na środowisko przyrodnicze Beskidu Niskiego i Pogórzy.

 IV.2.

WYKORZYSTANIE NOWOCZESNYCH NARZĘDZI PROMOCJI

  

 IV.2.1.

CELOWA I EFEKTYWNA PROMOCJA

Celem programu jest prowadzenie planowej polityki promocyjnej, skierowanej do konkretnych, zdefiniowanych segmentów rynku.W programie zostanie zwrócona uwaga na wykorzystywanie nowoczesnych technik przekazu informacji.

 IV.2.2.

ANALIZY PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ PROMOCYJNYCH

Celem programu jest zwrócenie uwagi na konieczność ciągłej kontroli podejmowanych działań promocyjnych. Program zakłada wskazanie stosunkowo prostych, dostępnych metod analiz oddziaływania promocyjnego na docelowe segmenty rynku.

 

 IV.2.3.

WIZYTY STUDYJNE W REGIONIE

 

Celem programu jest organizacja wizyt studyjnych dla dziennikarzy, touroperatorów i m.in. przedstawicieli instytucji związanych z ochroną przyrody.

 IV.3.

PRO-EKOLOGICZNY WIZERUNEK TURYSTYCZNY

 

 

 IV.3.1.

BUDOWANIE POŻĄDANEGO WIZERUNKU REGIONU

 

Celem programu jest kreowanie wizerunku regionu opartego na pożądanych narracjach. Program zakłada wyeksponowanie różnorodnej, interesującej lokalnej przyrody i czystego środowiska.

 

 IV.3.2.

WSPÓŁBUDOWANIE TURYSTYCZNEJ MARKI KARPAT

 

Celem programu jest aktywne włączenie się w ogólnokarpackie inicjatywy związane z budową turystycznej marki dla całych Karpat. Program wpisuje się w działania określone w Konwencji Karpackiej.

 V

PARTNERSTWA TURYSTYCZNE

      

 V.1.

PRO-ŚRODOWISKOWE INICJATYWY LOKALNE

 

 

 V.1.1.

POGÓRZAŃSKO-BESKIDZKIE FORUM TURYSTYCZNE

 

Celem programu jest organizacja cyklicznych, regularnych spotkań na poziomie regionalnym pod wspólnym szyldem Pogórzańsko-Beskidzkiego Forum Turystycznego (PBFT).

 

 V.1.2.

BUDOWA LOKALNYCH PARTNERSTW I SIECI WSPÓŁPRACY

 

Celem programu jest tworzenie formalnych, jak również nieformalnych lokalnych grup współpracy (klastrów turystycznych). 

 V.2.

PROFESJONALNA KADRA TURYSTYCZNA

 

 

 

 V.2.1.

KSZTAŁCENIE USTAWICZNE BRANŻY TURYSTYCZNEJ

Celem programu jest ciągłe kształcenie kadr obsługujących ruch turystyczny, tak aby turysta przyjeżdżający do regionu spotykał się z profesjonalną obsługą, ukierunkowaną na zaspokojenie jego potrzeb, ale z poszanowaniem lokalnych wartości kulturowych i przyrodniczych.

 V.2.2.

EDUKACJA W ZAKRESIE ZANIKAJĄCYCH ZAWODÓW

Celem programu jest zwrócenie szczególnej uwagi na tradycyjne zawody, które z różnych powodów już zniknęły lub mogą zostać wyparte z rynku pracy przez bardziej atrakcyjne formy zarobkowania, a są one istotne z punktu widzenia m.in. zachowania lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.

 

 V.2.3.

DOBRE PRAKTYKI Z ZAKRESU TURYSTYKI

 

Pogram zakłada podejmowanie działań na rzecz wdrożenia i promocji lokalnych dobrych praktyk oraz wymiany doświadczeń i przekazywania know-how w rozwoju turystyki.

 V.3.

REGIONALNE I MIĘDZYNARODOWE KLASTRY TURYSTYCZNE

 

 V.3.1.

WŁĄCZANIE SIĘ W OGÓLNOKARPACKIE INICJATYWY

Celem programu jest aktywne włączenie się lokalnych społeczności w realizację zadań wyszczególnionych w Konwencji Karpackiej. W programie zostanie uwzględniona konieczność zbudowania ogólnokarpackiej platformy informacyjnej.

 V.3.2.

REGIONALNE KLASTRY TURYSTYCZNE

Celem programu jest włączenie się w istniejące partnerstwa i budowa nowych sieci współpracy pomiędzy podmiotami turystycznymi na poziomie wojewódzkim i ponadregionalnym (w tym transgranicznym).

Priorytety Rozwoju Turystyki

Zrównoważony rozwój turystyki na obszarze Beskidu Niskiego i Pogórzy będzie się opierał na realizacji celów strategicznych zaliczonych do pięciu obszarów priorytetowych:

I. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

II. DZIEDZICTWO PRZYRODNICZE I KULTUROWE

III. ORGANIZACJA RUCHU TURYSTYCZNEGO

IV. KOMUNIKACJA Z RYNKIEM TURYSTYCZNYM

V. PARTNERSTWA TURYSTYCZNE

Wizja i Misja

1. WIZJA

W 2020 r. na obszarze Beskidu Niskiego i równoległego pasa Pogórza Karpackiego na co dzień dba się o zachowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz stosuje zasady zrównoważonego rozwoju turystyki. Na rynku turystycznym tereny te to „Magiczna Kraina” postrzegana jako miejsce przyjazne turyście, region wyróżniający się dużymi kompleksami terenów bogatych przyrodniczo, niekiedy wręcz dziewiczych oraz pięknym krajobrazem, w którym działalność człowieka harmonijnie wpisuje się w otaczającą przyrodę. Jest to oaza ciszy i spokoju, ale o dobrej dostępności komunikacyjnej oraz zagospodarowaniu turystycznym zaspokajającym różne potrzeby odwiedzających krajowych i zagranicznych. Jest to miejsce atrakcyjne i warte poznania zarówno pod względem przyrodniczym, jak również historycznym i kulturowym. Rozwijają się tu różne formy turystyki, w tym zwłaszcza turystyka przyrodnicza, aktywna, kulturowa, wiejska, zdrowotna i specjalnych zainteresowań. Jest to miejsce życia ludzi zróżnicowanych pod względem kultury, tradycji i religii, ale tworzących wspólnotę o bogatej historii oraz chcących dzielić się z turystami swoim dziedzictwem. Turystyka stanowi dla nich istotne źródło dochodów i przyczynia się do rozwoju gospodarczego.

2. MISJA

MISJA zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarze Beskidu Niskiego i Pogórzy opiera się na pięciu filarach:

1. AUTENTYCZNOŚĆ – wyrażana poprzez naszą żywą tradycję, budowanie własnej tożsamości i dzielenie się nią z innymi, co przekłada się na celową promocję, uwzględniającą odrębność kulturową oraz wyjątkową wartość przyrody.

2. GOŚCINNOŚĆ – nasi klienci to turyści krajowi i zagraniczni, miłośnicy przyrody i małych gór, którzy w Beskidzie Niskim i na Pogórzach czują się jak u siebie, gdyż spotykają się tutaj z otwartością, życzliwością i wysoką jakością usług.

3. RÓŻNORODNOŚĆ – która ma swoje odzwierciedlenie w naszym – kompleksowym, unikatowym, opartym na lokalnych zasobach związanych z przyrodą, kulturą, historią i tradycją – produkcie turystycznym.

4. ZAPOBIEGLIWOŚĆ – dbałość o środowisko przyrodnicze i kulturowe jest wpisana w nasze codzienne życie; nawet dążąc do wzrostu ruchu turystycznego, mamy cały czas na uwadze zachowanie swojego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego dla przyszłych pokoleń.

5. WSPÓLNOTA – turystyka ściśle wplata się w naszą codzienność, stanowiąc istotną podstawę budowania wspólnoty lokalnej i wzajemnej współpracy mieszkańców, przedsiębiorców, różnego typu instytucji i władz samorządowych.

Strategia a Konwencja Karpacka

PUNKT ARTYKUŁU

TREŚĆ PUNKTU

NR ZAŁOŻENIA STRATEGII

ARTYKUŁ 6:
Udział władz regionalnych i lokalnych oraz innych zainteresowanych podmiotów

Nr 1

Każda ze Stron, w ramach swoich istniejących struktur instytucjonalnych, podejmie środki w celu zaangażowania właściwych instytucji, władz regionalnych i lokalnych oraz innych zainteresowanych podmiotów w przygotowanie i realizację polityki oraz wynikających z niej działań na rzecz rozwoju turystyki zrównoważonej w Karpatach.

6, 12, 14

Nr 2

Każda ze Stron, w ramach swoich istniejących struktur instytucjonalnych, podejmie środki na rzecz ułatwienia koordynacji i współpracy między instytucjami, władzami i innymi zainteresowanymi podmiotami, wspomnianymi w ustępie 1, w celu promowania solidarnej odpowiedzialności oraz wzmocnienia synergii.

6, 12, 14

ARTYKUŁ 8:
Promowanie regionu karpackiego jako kierunku turystyki zrównoważonej

Nr 1

Każda ze Stron podejmuje działania w celu promowania regionu karpackiego jako kierunku turystyki zrównoważonej w oparciu o unikalne wspólne dziedzictwo przyrodnicze, kulturowe, obyczajowe i historyczne Karpat.

4, 9

Nr 2

Strony będą współpracować w dziedzinie marketingu i promocji regionu karpackiego jako kierunku turystyki zrównoważonej, w szczególności poprzez promowanie, wspólną realizację oraz wspieranie wspólnych projektów i inicjatyw na rzecz rozwoju turystyki zrównoważonej w Karpatach, wykorzystujących i promujących wyżej wspomniane wartości.

4

ARTYKUŁ 9:
Rozwój, promowanie i marketing karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystyki zrównoważonej

Nr 1

Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu opracowanie i promowanie karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystki zrównoważonej, w szczególności opartych o wspólne dziedzictwo przyrodnicze, kulturowe, obyczajowe i historyczne Karpat, oraz wzmocni ich marketing zarówno na rynkach krajowych jak i zagranicznych.

3, 7

Nr 2

Strony będą współpracować w sprawie rozpoznania konkretnych karpackich przewag konkurencyjnych nad innymi regionami górskimi Europy w obszarze rozwoju turystyki zrównoważonej, które to przewagi mogłyby stworzyć wyjątkową ofertę sprzedaży karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystki zrównoważonej na europejskich i światowych rynkach turystycznych.

3

Nr 3

Strony będą współpracować w zakresie rozwoju wspólnych karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystyki zrównoważonej oraz ułatwiać współpracę zainteresowanych podmiotów, w tym biur turystycznych i innych podmiotów sektora turystycznego.

3

Nr 4

Strony będą współpracować w zakresie tworzenia i wykorzystywania wspólnych karpackich regionalnych marek turystycznych.

3

Nr 5

Strony będą współpracować w zakresie opracowania i wdrażania wspólnych strategii promocyjnych i programów marketingowych dla wspólnych karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystyki zrównoważonej.

3

ARTYKUŁ 10:
Zapewnienie wspólnych wysokich standardów jakościowych turystyki zrównoważonej w Karpatach

Nr 1

Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu promowanie standardów jakościowych w obszarze turystyki zrównoważonej w Karpatach.

 8

Nr 2

Strony będą współpracować w obszarze opracowania, promowania i wdrażania wspólnych karpackich standardów jakościowych w turystyce w zakresie zakwaterowania, infrastruktury, usług i obsługi klienta, biorąc pod uwagę międzynarodowe i europejskie standardy.

 8

ARTYKUŁ 11:
Zwiększanie udziału turystyki w zrównoważonym rozwoju gospodarki lokalnej na terenie Karpat

Nr 1

Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu ocenę, promowanie i wspieranie synergii między rozwojem turystyki zrównoważonej a lokalnym rozwojem gospodarczym na terenie Karpat.

4, 7

Nr 2

Strony będą współpracować w obszarze opracowania, przyjęcia i realizacji wspólnej karpackiej polityki promowania, etykietowania i certyfikacji produktów lokalnych i sieci producentów lokalnych, w szczególności zajmujących się sztuką i rzemiosłem tradycyjnym, a także lokalnych produktów, w tym produktów rolnych powstałych z wykorzystaniem lokalnych ras zwierząt domowych oraz odmian roślin uprawnych.

4, 7

Nr 3 a,

Nr 3 a-f,

Nr 3 a-d

Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu wspieranie i promowanie inicjatyw i projektów na rzecz zrównoważonego rozwoju turystyki w Karpatach, sprzyjających rozwojowi gospodarki lokalnej i bazujących na potencjale lokalnym poprzez szersze wykorzystanie lokalnych produktów i umiejętności, a także możliwości zatrudnienia lokalnej siły roboczej. Priorytetem powinny być inicjatywy i projekty, które:

a. przyczyniają się do zapewnienia długotrwałego efektu działań ekonomicznych w obszarze turystyki;
b. wzmacniają istniejącą wyjątkową ofertę danej miejscowości turystycznej;
c. promują innowacyjność i różnorodność w turystyce oraz wnoszą wartość dodaną do aktualnej lokalnej oferty turystycznej danej miejscowości turystycznej, między innymi poprzez tworzenie nowych lokalnych i regionalnych produktów turystycznych;
d. przyczyniają się do zróżnicowania ofert turystycznych w celu zmniejszenia negatywnych skutków sezonowości w turystyce poprzez zapewnienie wystarczającego popytu na usługi turystyczne i zatrudnienia również poza sezonem;
e. przyczyniają się, w razie potrzeby, do zróżnicowania lokalnych działań ekonomicznych poza sektorem turystyki w celu zmniejszenia uzależnienia gospodarki lokalnej od turystyki;
f. wzbogacają i uzupełniają aktualną lokalną ofertę turystyczną danej miejscowości turystycznej, a nie tworzą konkurencji dla już istniejących firm.

1

3, 4,

7

Nr 4

Każda ze Stron podejmie działania w celu promowania i wspierania rozwoju turystyki zrównoważonej w mniej wrażliwych i mniej rozwiniętych obszarach określonych w ustępie 2, mając na celu wsparcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego słabiej rozwiniętych społeczności lokalnych, złagodzenie negatywnych tendencji w zakresie migracji i wyludnienia obszarów wiejskich, przyczynienie się do zmniejszenia ubóstwa oraz umożliwienie bardziej równomiernego podziału korzyści i przychodów z sektora usług turystycznych pomiędzy wszystkimi gminami regionu karpackiego.

1, 7

Nr 5

Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu rozwój umiejętności społeczności lokalnych w dziedzinie przygotowania propozycji projektów rozwoju turystyki zrównoważonej oraz umiejętności pozyskiwania funduszy na ich realizację.

4, 13

ARTYKUŁ 12:
Zarządzanie ruchem turystycznym w Karpatach z korzyścią dla środowiska i dla zrównoważonego lokalnego rozwoju gospodarczego

Nr 1

Strony, zgodnie z Artykułem 12 Konwencji Karpackiej, będą współpracować w dziedzinie opracowania, przyjęcia i realizacji wspólnej karpackiej polityki stałego i systematycznego monitorowania ruchu turystycznego w regionie karpackim.

 9

Nr 2

Mając na celu łagodzenie wpływu turystyki na wrażliwe ekosystemy górskie Karpat oraz zapewnienie bardziej równomiernego rozkładu ruchu turystycznego w regionie karpackim, każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu rozproszenie, przekierowanie i ukierunkowanie części ruchu turystycznego poza najpopularniejsze obecnie miejscowości turystyczne i obszary wrażliwe, takie jak obszary chronione, na obszary mniej wrażliwe ekologicznie, mniej rozwinięte i mniej wykorzystywane przez turystykę, lecz mające wystarczający potencjał umożliwiający wchłonięcie i przyjęcie części ruchu turystycznego.

 4, 9

ARTYKUŁ 16:
Planowanie i zrównoważony rozwój transportu i infrastruktury turystycznej na terenie Karpat

Nr 1

Każda ze Stron, zgodnie z Artykułem 8 ustęp 1 Konwencji Karpackiej oraz Artykułem 5, Artykułem 8, Artykułem 9 i Artykułem 12 Protokołu o bioróżnorodności, będzie prowadzić politykę planowania zrównoważonego transportu turystycznego na terenie Karpat, uwzględniającą specyfikę środowiska górskiego. 

 8

Nr 2

Strony, zgodnie z Artykułem 8 ustęp 2 Konwencji Karpackiej, będą współpracować na rzecz rozwoju zrównoważonych systemów transportowych w obszarach przygranicznych w Karpatach w celu zapewnienia mieszkańcom i turystom korzyści płynących z mobilności i możliwości dojazdu, a także w celu ułatwienia rozwoju turystyki zrównoważonej w obszarach przygranicznych oraz intensyfikacji współdziałania i współpracy między społecznościami lokalnymi zamieszkującymi obszary przygraniczne. 

 8

Nr 3

Strony, zgodnie z Artykułem 8 ustęp 3 Konwencji Karpackiej, będą współpracować na rzecz opracowania modeli przyjaznego dla środowiska transportu turystycznego w ekologicznie wrażliwych obszarach Karpat. 

 8

Nr 4 Każda ze Stron podejmie na terytorium swojego kraju działania mające na celu promowanie i wspieranie projektów zrównoważonego rozwoju sieci transportowych, usprawniających dostęp środkami transportu publicznego do miejscowości i ośrodków turystycznych na terenie Karpat, a także zachęcanie turystów do korzystania z tych usług.   8

ARTYKUŁ 21:
Zarządzanie wpływem turystyki na biologiczną i krajobrazową różnorodność Karpat

Nr 1

Strony będą stosować zasady przezorności i zapobiegania poprzez ocenianie i uwzględnianie możliwych bezpośrednich i pośrednich, krótko- lub długoterminowych wpływów, w tym kumulacyjnych skutków projektów rozwoju infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej i sportowej, jak również działań turystycznych, rekreacyjnych i sportowych, które mogą szkodliwie wpływać na biologiczną i krajobrazową różnorodność Karpat. W tym zakresie, Strony będą realizować procedury właściwej oceny potencjalnych szkodliwych oddziaływań projektów, planów i działań związanych z rozwojem turystyki w Karpatach, w tym oddziaływań transgranicznych.

 4, 9

ARTYKUŁ 28: Edukacja, informacja i świadomość społeczna

Nr 1

Strony będą popierać edukację, informację i podnoszenie świadomości społeczeństwa w odniesieniu do celów, środków i wdrażania niniejszego Protokołu. 

Nr 2

Strony zapewnią dostęp społeczeństwa do informacji dotyczących wdrażania niniejszego Protokołu. 

Założenia do strategii

Przy tworzeniu Strategii zrównoważonego rozwoju turystyki Magicznej Krainy Łemków i Pogórzan przyjęto następujące założenia:


1. Turystyka w dalszym ciągu będzie ważnym czynnikiem rozwoju gospodarczego regionów. Zakłada się, że obecne trendy w rozwijaniu ruchu turystycznego i zwiększaniu znaczenia turystyki jako sektora gospodarczego będą utrzymane na obecnym poziomie.

2. Beskid Niski i odpowiadający mu pas Pogórza Karpackiego należą do obszarów o cennych walorach turystycznych, zarówno przyrodniczych, jak i kulturowych. Świadczy o tym m.in. znaczny odsetek powierzchni obszarów chronionych i cenne zabytki (w tym znajdujące się na liście UNESCO).

3. Region ten posiada znaczny potencjał do budowania nowoczesnych, konkurencyjnych i innowacyjnych produktów turystycznych, jednak w pewnej mierze jest on niewykorzystany.

4. Wszystkie działania muszą być prowadzone w taki sposób, aby zachować właściwą równowagę między koniecznością zachowania walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, a chęcią zaspokojenia potrzeb turystów i lokalnej społeczności. Zakłada się więc rozwój turystyki w Magicznej Krainie Łemków i Pogórzan zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, pozwalającymi rozwijać funkcję turystyczną, a równocześnie chronić przyrodę i krajobraz.

5. Region ten posiada największe predyspozycje do rozwoju form turystyki związanych z poznaniem przyrody, ze zwiedzaniem miejscowości i obiektów zabytkowych, z różnorodnymi walorami kulturowymi regionu (przyjazdy związane z poznawaniem kultury Łemków i Pogórzan, turystyka militarna, industrialna), z wypoczynkiem na wsi, z różnymi formami aktywności fizycznej oraz turystyki zdrowotnej.

6. Warunkiem osiągnięcia celów strategii jest współpraca lokalnych organów administracji samorządowej i podmiotów świadczących usługi na rzecz turystów oraz koordynacja realizowanych przez nie działań.

7. Zostaną podjęte działania zmierzające do optymalnego wykorzystania zasobów turystycznych i przygotowania w oparciu o nie produktów turystycznych, które pozwolą zwiększyć wielkość ruchu turystycznego w regionie i wydłużyć czas trwania sezonu turystycznego, co z kolei wpłynie pozytywnie na sytuację ekonomiczną mieszkańców.

8. Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu, podnoszenie jakości świadczonych usług turystycznych (w tym kwalifikacji kadry) i inwestycje w infrastrukturę to niezbędne czynniki poprawy konkurencyjności na krajowym i międzynarodowym rynku turystycznym.

9. Prowadzenie monitoringu ruchu turystycznego stworzy warunki do podejmowania racjonalnych decyzji dla rozwoju turystyki w regionie, co sprzyjało będzie zapobieganiu degradacji walorów przyrodniczych (w tym siedlisk i krajobrazu) przez niepożądane formy turystyki, uznawane za szkodliwe ekologicznie (np. t. masowa, t. twarda).

10. Założenia uwzględniają m.in. wnioski wynikające z analizy uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych oraz analizy SWOT, a cele i programy są spójne z kierunkami rozwoju wyznaczonymi przez Konwencję Karpacką.

11. Dla większości gmin z obszaru objętego strategią, turystyka będzie funkcją dodatkową, która powinna być rozwijana w harmonii z innymi funkcjami społeczno-ekonomicznymi. Nieliczne gminy regionu mogą postrzegać turystykę jako jedną z głównych funkcji.

12. Zakłada się prowadzenie spójnej i efektywnej promocji regionu, aby zwiększyć jego rozpoznawalność w Polsce i za granicą.

13. Zakłada się uruchomienie kolejnych programów pomocowych Unii Europejskiej umożliwiających współfinansowanie inwestycji sprzyjających rozwojowi zrównoważonej turystyki w regionie.

14. Strategia ma służyć przede wszystkim organom administracji samorządowej, przedstawicielom branży turystycznej i mieszkańcom regionu. Docelowo jej wpływ może być jednak szerszy i obejmować inne gminy Beskidu Niskiego i Pogórza Karpackiego.

Strategia zr. tur. - Diagnoza stanu

Stan i możliwości rozwoju turystyki w Magicznej Krainie Łemków i Pogórzan są uwarunkowane czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi, zarówno występującymi obecnie, jak tymi które będą oddziaływały na rozwój regionu w przyszłości. Poniższa analiza została przygotowana w oparciu o następujące kryteria kwalifikacji wymienionych czynników. Do grupy mocnych (Strengths) i słabych (Weaknesses) stron zaliczono elementy stanowiące wewnętrzne potencjały (atuty) i destymulanty (bariery) rozwojowe, które warunkują aktualny rozwój turystyki w regionie. Szanse (Opportunities) i zagrożenia (Threats) zawierają natomiast zarówno zewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania regionu, ponadregionalne trendy rozwojowe, jak i przyszłe możliwe do zaistnienia lub pogłębienia się zjawiska i procesy w regionie.

MOCNE STRONY

SŁABE STRONY

  • Dobrze zachowane wartości środowiska przyrodniczego, liczne stanowiska interesujących gatunków roślin i zwierząt
  • Występowanie interesujących atrakcji przyrody nieożywionej
  • Wysoka lesistość i wysoki udział użytków zielonych (głównie w południowej części regionu)
  • Niski stopień zanieczyszczenia powietrza i wód
  • Występowanie wód mineralnychWielokulturowe dziedzictwo
  • Bogactwo architektury drewnianej, w tym obiektów sakralnych wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
  • Historia, atmosfera, układy urbanistyczne i zabytki galicyjskich miasteczek
  • Żywa kultura ludowa, liczne zespoły folklorystyczne
  • Występowanie walorów dla rozwoju turystyki industrialnej, zwłaszcza związanej z wydobyciem i przetwórstwem ropy naftowej
  • Występowanie walorów dla rozwoju turystyki militarnej, zwłaszcza związanej z wydarzeniami I wojny światowej
  • Rozwinięta sieć znakowanych szlaków turystycznychMałe, rodzinne gospodarstwa rolne, sprzyjające rozwojowi agroturystyki
  • Niski stopień chemizacji rolnictwa, możliwość zakupu naturalnych produktów żywnościowych
  • Liczne gospodarstwa pszczelarskie
  • Uprawa winorośli i produkcja wina
  • Tradycje kulinarne
  • Liczni twórcy ludowi, przedstawiciele ginących zawodów
  • Organizowane cyklicznie imprezy kulturalne
  • Możliwość obcowania z przyrodą i lokalną kulturą z dala od miejsc koncentracji turystów
  • Znaczne niewykorzystane zasoby pracy
  • Położenie przy ważnych trasach komunikacyjnych (drogi krajowe nr 9, 28, 73), w przypadku północnej części regionu – w pobliżu autostrady A4
  • Niewielkie nasilenie ruchu samochodowego poza drogami tranzytowymi 
  • Brak tradycji turystycznych w znacznej części regionu
  • Wysoka sezonowość ruchu turystycznego
  • Region słabo znany wśród turystów
  • Niewystarczające wyeksponowanie obiektów krajoznawczych oraz ich indywidualnych, unikatowych cech
  • Niezadowalający stan techniczny części obiektów zabytkowych oraz brak przystosowania części obiektów do pełnienia funkcji turystycznych
  • Niedostatecznie rozwinięta baza noclegowa, żywieniowa i towarzysząca
  • Słabo rozwinięta informacja turystyczna,
  • Słabo rozwinięty system oznakowania turystycznego
  • Słabo zagospodarowane tereny rekreacyjne w miejscowościach, nieliczne kąpieliska
  • Niedobór wysoko wykwalifikowanych kadr, przygotowanych do obsługi specjalistycznych form turystyki
  • Mały udział specjalistycznych i innowacyjnych produktów turystycznych
  • Słaba oferta towarzysząca gospodarstw agroturystycznych
  • Mała liczba gospodarstw rolnych podejmujących produkcję ekologicznej żywności
    • Słaba promocja lokalnych produktów żywnościowych i rękodzieła
  • Niewielkie alternatywy spędzania czasu w przypadku niesprzyjających warunków pogodowych
  • Słaba wewnętrzna dostępność komunikacyjna, słabo zorganizowana sieć lokalnych połączeń komunikacji zbiorowej oraz połączeń ze stroną słowacką
  • Niskie zrozumienie i poparcie ze strony mieszkańców dla działań podejmowanych przez instytucje odpowiedzialne za ochroną przyrody w regionie
  • Słaba współpraca i koordynacja działań pomiędzy podmiotami tworzącymi ofertę turystyczną regionu
  • Brak monitoringu ruchu turystycznego na całym obszarze
  • Słaba identyfikacja mieszkańców z regionem i miejscem zamieszkania 

SZANSE

ZAGROŻENIA

  • Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, wdrażanie zasad rozwoju zrównoważonego
  • Wzrost zainteresowania ekoturystyką i turystyką aktywną, w tym specjalistycznymi formami turystyki (np. obserwacjami przyrody)
  • Pogłębiający się deficyt terenów o niskim stopniu przekształcenia środowiska przyrodniczego
  • Wzrost popularności terenowych form edukacji ekologicznej (np. w ramach zielonych szkół)
  • Moda na spa i wellness, promocja zdrowego trybu życia, naturalnych produktów żywnościowych
  • Działania samorządów lokalnych zmierzające do poprawy estetyki miejscowości, rewitalizacji przestrzeni publicznych
  • Wzrastające zainteresowanie rozwojem turystyki ze strony władz lokalnych i mieszkańców
  • Wzrastająca znajomość języków obcych wśród mieszkańców
  • Rosnące nakłady inwestycyjne na rozwój turystyki w regionie
  • Dostępność środków Unii Europejskiej na realizację projektów sprzyjających rozwojowi turystyki
  • Widoczny proces integracji podmiotów działających w regionie i coraz częstsze działania na rzecz tworzenia wspólnych produktów turystycznych
  • Rozwój stowarzyszeń działających na rzecz rozwoju lokalnego
  • Rozwój współpracy jednostek samorządu terytorialnego na rzecz rozwoju turystyki
  • Przygraniczne położenie i rozwój współpracy transgranicznej
  • Niski stan rozwoju infrastruktury i usług turystycznych tworzy pole do nowatorskich wdrożeń prośrodowiskowych
  • Rozwój portu lotniczego Rzeszów-Jasionka
  • Konkurencja ze strony innych regionów o wysokich walorach przyrodniczych i dobrze zachowanych elementach dziedzictwa kultury ludowej.
  • Konkurencja ze strony regionów łatwiej dostępnych z głównych ośrodków emisji ruchu turystycznego
  • Wzrastająca presja na zagospodarowanie terenów przyrodniczych
  • Zagrożenie degradacją walorów przyrodniczych i krajobrazowych w skutek niekontrolowanego i niewłaściwego rozwoju infrastruktury turystycznej oraz zabudowy mieszkaniowej
  • Kurczenie się przestrzeni turystycznej w wyniku rozwoju zabudowy i grodzenia posiadłości
  • Wzrastająca popularność rajdów samochodami i motocyklami terenowymi
  • Wzrost ruchu samochodowego i turystyki o charakterze masowym zagrożeniem dla atmosfery regionu
  • Uciążliwość nasilającego się ruchu turystycznego dla mieszkańców i potencjalne konflikty mieszkańców (zwłaszcza tych, którzy nie czerpią korzyści z turystyki) z odwiedzającymi
  • Ujemne saldo migracji - odpływ młodych wysoko wykwalifikowanych i operatywnych mieszkańców
  • Duża konkurencja przy pozyskiwaniu środków na dofinansowanie działań w ramach projektów
  • Ograniczenia wizowe barierą wzrostu liczby turystów z Europy Wschodniej.

Zrównoważona turystyka w karpackich gminach

W celu wytyczenia kierunków rozwoju zrównoważonego turystyki, jako ważnej formy działalności gospodarczej na terenach cennych przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo powstała Strategia Zrównoważonego Rozwoju Turystyki Magicznej Krainy Łemków i Pogórzan na lata 2015-2020. Określa ona możliwości wspólnych działań i kierunków współpracy na rzecz ochrony i zachowania walorów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Więcej informacji o Strategii:

Ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego Karpat dla zrównoważonego rozwoju regionu


Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Dziedzictwo kulturowe i historyczne Karpat jest jednym z głównych wyróżników regionu w skali Europy i świata. Przesądza ono o wyjątkowej atrakcyjności turystycznej Karpat, a swym bogactwem i różnorodnością lokalnych kultur nie ustępuje dziedzictwu przyrodniczemu regionu. Odpowiednio wyeksponowane może przyczynić się do zwiększenia potencjału gospodarczego regionu karpackiego i jego konkurencyjności dla inwestorów i turystów. Świadomość bogactwa wspólnego dziedzictwa kulturowego, służy wzmocnieniu poczucia tożsamości i godności mieszkańców regionu karpackiego.

Pojęcie dziedzictwo kulturowe Karpat kojarzy się większości mieszkańców Polski przede wszystkim z kulturą Podhala, czyli głównie folklorem górali z okolic Zakopanego (zwłaszcza ich gwarą, muzyką lub strojem), oraz stylem zakopiańskim w architekturze drewnianej (wzorowanym na elementach tradycyjnego budownictwa podhalańskiego, wprowadzonym przez Stanisława Witkiewicza dopiero w ostatniej dekadzie XIX wieku i wzbogaconym o elementy właściwe dla stylu secesyjnego).

Znacznie mniej osób świadomych jest tego, że górale podhalańscy są tylko jedną z wielu grup etnicznych, przez stulecia kształtujących kulturę karpacką wspólnie z m.in. góralami wiślańskimi, jabłonkowskimi, babiogórskimi, żywieckimi, spiskimi, pienińskimi, sądeckimi (w zachodniej części polskich Karpat), oraz Rusinami Szlachtowskimi, Pogórzanami Wschodnimi i Zachodnimi, Dolinianami, Łemkami i Bojkami (w części wschodniej).

Co więcej, dziedzictwo kulturowe regionu jest wspólnym dorobkiem grup zamieszkujących nie tylko polską część Karpat, lecz również obszary położone obecnie w granicach Czech, Rumunii, Słowacji, Serbii, Ukrainy i Węgier. Jego bogactwo i różnorodność wynikają przede wszystkim z wielowiekowego współistnienia, interakcji i wymian kulturowych wielu zamieszkujących Karpaty narodów i lokalnych grup etnicznych.


Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Obecność i gospodarowanie człowieka w górach i na pogórzu, pod wpływem swoistych warunków środowiskowych, we współzależności z dziedzictwem przyrodniczym, przyczyniło się do wykształcenia na przestrzeni wieków, zróżnicowanych w poszczególnych regionach, praktyk, kultur i tradycji. Na ewolucję dziedzictwa kulturowego Karpat miały też wpływ różnorodne czynniki zewnętrzne, jak np. migracje i osiedlanie się w Karpatach pomiędzy XIII a XVII w. ludności wołoskiej (pochodzenia bałkańskiego), oraz oddziaływania wielu różnych wyznań religijnych obrządku zachodniego i wschodniego, lub dawnych historycznych potęg (np. cesarstwa bizantyńskiego, austro-węgierskiego, imperium osmańskiego).

Na dziedzictwo kulturowe Karpat składają się różne elementy kultury materialnej i niematerialnej mieszkańców regionu karpackiego, wywodzące się z tradycji i folkloru poszczególnych grup etnicznych i społeczności lokalnych. O bogactwie niematerialnego dziedzictwa kulturowego Karpat stanowi różnorodność wierzeń, wyobrażeń, wiedzy oraz praktyk dotyczących przyrody i wszechświata; języków, dialektów i gwar, tradycji, przekazów ustnych, muzycznych i tanecznych, zwyczajów, rytuałów i obrzędów, umiejętności (związanych np. z gospodarowaniem na roli, tradycyjnym rzemiosłem czy medycyną), oraz służące ich zastosowaniu akcesoria, rekwizyty i artefakty (np. przedmioty używane w magii pasterskiej lub zioła stosowane w medycynie ludowej).
Natomiast materialne dziedzictwo kulturowe Karpat to obiekty takie jak np. zabytkowe budowle sakralne i świeckie (w tym ludowa architektura drewniana), historyczne miasta i śródmieścia miast, kanały, drogi i linie kolejowe, oraz przedmioty, takie jak np. dokumenty, artefakty (np. przybory i sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia rolnicze i rzemieślnicze, odzież, instrumenty muzyczne), dzieła sztuki, regionalne produkty rolne i wyroby kulinarne, produkty lokalnego rzemiosła i rękodzieła, a także krajobrazy kulturowe oraz związane z wierzeniami i rytuałami miejsca przyrodnicze.

Zagrożenia dla zachowania i trwałości dziedzictwa kulturowego Karpat

W naszych czasach różnorodność karpackiego dziedzictwa kulturowego, (a w szczególności jego niematerialnych przejawów), jest coraz bardziej zagrożona, zarówno z uwagi na postępującą globalizację kultury jak też przemiany społeczne i ekonomiczne, co może doprowadzić do jego niszczenia, zaniechania i zanikania.
Zmienia się styl i tempo życia w Karpatach, a postępujący proces wyludniania się obszarów wiejskich prowadzi do porzucania tradycyjnych, właściwych dla terenów górskich, metod rolniczego użytkowania gruntów. Powszechna dostępność tanich, masowo produkowanych towarów przemysłowych i artykułów spożywczych czyni szereg niezbędnych niegdyś zawodów znacznie mniej opłacalnymi lub potrzebnymi. Wraz z wymieraniem starszego pokolenia twórców ludowych i rzemieślników w zapomnienie idą tradycyjne techniki i umiejętności odziedziczone po minionych pokoleniach zamieszkujących Karpaty, co zagraża kontynuacji wielu dziedzin tradycyjnej sztuki i rzemiosła.
Z każdym rokiem ubywa charakterystycznych dla regionu obiektów architektury drewnianej, postępuje proces zabudowywania najatrakcyjniejszych dla osadnictwa i rekreacji terenów, często z zastosowaniem obcych dla Karpat form architektonicznych. Zmienia się tradycyjna struktura wsi i miasteczek, nieliczne stają się w skali całego regionu obszary dobrze zachowanego tradycyjnego karpackiego krajobrazu kulturowego, nieskażonego współczesnymi dominantami krajobrazowymi.

Znaczenie ochrony dziedzictwa kulturowego dla zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego

Ochrona dziedzictwa kulturowego Karpat sprzyja zrównoważonemu rozwojowi gospodarczemu regionu. Promocja karpackich tradycyjnych produktów lokalnych, sztuki i rękodzielnictwa w połączeniu z rozwojem turystyki kulturowej oraz stopniowo rosnącym popytem na zdrową niskoprzetworzoną żywność i produkty rolnictwa ekologicznego powinny przyczynić się do kreowania nowych miejsc pracy, wzrostu przedsiębiorczości oraz inwestycji w regionie karpackim, a co za tym idzie - do wzrostu poziomu dochodów ludności miejscowej. Przekazywanie kolejnym pokoleniom tradycyjnych technik i umiejętności, niezbędnych dla zachowania i kontynuacji tradycyjnej sztuki, rzemiosła i ginących zawodów, przyczynić się może nie tylko do zachowania dziedzictwa niematerialnego, ale także do rozwoju przedsiębiorczości w regionie.

Zachowanie i odpowiednie wyeksponowanie obiektów dziedzictwa kulturowego i historycznego Karpat (np. drewnianej architektury ludowej) oraz obszarów karpackiego krajobrazu kulturowego decydować może o atrakcyjności turystycznej poszczególnych miejscowości i gmin regionu. Warto zauważyć, że turystyka bazująca na zasobach dziedzictwa kulturowego Karpat może być uprawiana całorocznie, co pozwoliłoby na choćby częściowe ograniczenie negatywnych skutków sezonowości ruchu turystycznego generowanego w okresie zimowym przez fanów narciarstwa zjazdowego i biegowego.


Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Co prawda znaczna część historycznej zabudowy w miastach i miasteczkach Karpat zniknęła bezpowrotnie w pożodze dwóch wojen światowych, jednak na górskich terenach regionu karpackiego zachowały się setki zabytkowych drewnianych świątyń różnych wyznań, część z nich została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (aż 17 takich obiektów znajduje się w polskiej części Karpat, dalszych 25 w Karpatach rumuńskich, słowackich i ukraińskich). Większość z nich udostępniona jest do zwiedzania, stanowiąc cenny element tematycznych szlaków kulturowych (np. szlaków architektury drewnianej lub szlaków ikon). Niemal nieznanym na świecie i słabo wykorzystanym marketingowo jest fakt, że to Karpaty są kolebką przemysłu naftowego, będącego obecnie jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki światowej.

Warto zajrzeć: 

 

Protokoł o zrównoważonej turystyce do Konwencji Karpackiej zakłada podejmowanie działań na rzecz rozproszenia i przekierowania części ruchu turystycznego z najpopularniejszych obecnie miejscowości i destynacji turystycznych na obszary dotychczas słabiej rozwinięte i rzadziej odwiedzane przez turystów (czyli z korzyścią dla zrównoważonego lokalnego rozwoju gospodarczego), oraz z cennych przyrodniczo obszarów chronionych na obszary mniej wrażliwe ekologicznie. Z uwagi na fakt, że zabytkowe obiekty dziedzictwa kulturowego Karpat zlokalizowane są w obszarach zabudowanych (we wsiach i miasteczkach), takie przekierowanie części ruchu turystycznego, koncentrującego się obecnie m.in. w parkach narodowych lub rezerwatach przyrody, byłoby również z korzyścią dla środowiska, przyczyniając się w ten sposób do zmniejszenia presji ruchu turystycznego na obszary chronione Karpat.

Ochrona dziedzictwa kulturowego Karpat

Pierwszą umową międzynarodową odnoszącą się bezpośrednio do dziedzictwa kulturowego Karpat jest podpisana w 2003 r. Konwencja Karpacka. Artykuł 11 Konwencji wyraża wolę współpracy Stron na rzecz zachowania i promowania dziedzictwa kulturowego i tradycyjnej wiedzy ludowej mieszkańców Karpat. W tekście Konwencji szczególną uwagę poświęcono zachowaniu tradycyjnej architektury i sposobów użytkowania ziemi (których efektem jest swoisty dla Karpat krajobraz kulturowy), miejscowych ras zwierząt gospodarskich i odmian roślin uprawnych, oraz kwestiom zrównoważonego użytkowania roślin dziko rosnących w Karpatach. Konwencja zobowiązuje również jej Strony do prowadzenia polityki promującej wyrób i wprowadzanie na rynek karpackich tradycyjnych produktów lokalnych, wyrobów artystycznych i rękodzielniczych.

Protokoł o dziedzictwie kulturowym Karpat

W ramach projektu „Karpaty łączą – mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej” (www.karpatylacza.pl) w Centrum UNEP/GRID-Warszawa opracowano projekt Protokołu o dziedzictwie kulturowym Karpat. Propozycja tego dokumentu uzyskała mandat społeczny w wyniku regionalnych konsultacji z przedstawicielami instytucji kultury, środowisk naukowych, środowisk lokalnych, organizacji pozarządowych, oraz twórcami ludowymi z polskiej części Karpat. Konsultacje regionalne zostały przeprowadzone w 2012 r. przez Stowarzyszenie „Ekopsychologia” we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach działającej w regionie karpackim grupy roboczej ds. dziedzictwa kulturowego. Proponowany Protokoł zakłada współpracę w skali całego regionu w działaniach na rzecz identyfikacji i dokumentacji dziedzictwa kulturowego Karpat, oraz jego ochrony, rewitalizacji i promowania.

Projekt ww. protokołu był przedmiotem obrad międzynarodowej Grupy Roboczej Konwencji Karpackiej ds. dziedzictwa kulturowego i wiedzy ludowej, na posiedzeniach w Krynicy (maj 2013 r.), Orelcu (wrzesień 2013 r.) oraz Bratysławie (marzec 2014 r.). 

 

 

Zgadzam sięPrzeglądając naszą witrynę, wyrażasz zgodę na wykorzystanie plików cookies (ciasteczek) w celu:
  1. dostosowania zawartości witryny do preferencji Użytkownika
  2. tworzenia anonimowej statystyki odwiedzin
  3. utrzymania sesji zalogowanego Użytkownika
Więcej o plikach cookies