Karpaty łączą ekspertów

Co to jest Konwencja Karpacka?

Fot. Zbigniew Niewiadomski, Centrum UNEP/GRID - Warszawa

Ramowa Konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencja Karpacka) jest drugą w skali światowej (po Konwencji Alpejskiej) wielostronną umową międzynarodową dotyczącą pojedynczego regionu górskiego, ustanowioną na zasadach traktatowych prawa międzynarodowego.

Konwencja Karpacka jest konwencją ramową, nie ustanawia zatem konkretnych, łatwo egzekwowalnych zobowiązań, lecz wyraża wolę współpracy Stron na rzecz osiągnięcia uzgodnionych w Konwencji celów ogólnych oraz określa cele polityczne, zasady współpracy i obowiązki Stron. Dlatego wdrażanie Konwencji Karpackiej wymaga przyjęcia tematycznych protokołów określających szczegółowe zobowiązania Rządów umawiających się Stron w poszczególnych dziedzinach.

Konwencja Karpacka została przyjęta dnia 22 maja 2003 r. w Kijowie i weszła w życie dnia 4 stycznia 2006 r.

Celem Konwencji Karpackiej jest współpraca międzynarodowa oraz prowadzenie przez państwa będące jej Stronami wszechstronnej polityki na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju regionu karpackiego, dla poprawy jakości życia, wzmocnienia miejscowej gospodarki i społeczności lokalnych oraz zachowania walorów przyrodniczych, krajobrazowych i dziedzictwa kulturowego Karpat. 

Stronami Konwencji Karpackiej jest siedem państw regionu karpackiego: Republika Czeska, Rzeczpospolita Polska, Rumunia, Republika Serbii, Republika Słowacka, Ukraina i Węgry. Jak dotychczas stroną Konwencji Karpackiej nie stała się Unia Europejska (będąca stroną Konwencji Alpejskiej). 

Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Konwencję Karpacką dnia 27 lutego 2006 r. Konwencja Karpacka weszła w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 19 czerwca 2006 r. i stosuje się w Polsce do obszaru o powierzchni 18 612,48 km²  (ok. 6 % powierzchni lądowej kraju), określonego granicami administracyjnymi 200 gmin położonych w województwach małopolskim, podkarpackim i śląskim.  

Konwencja Karpacka:

• dotyczy równorzędnych i ściśle powiązanych ze sobą zagadnień ochrony i  zrównoważonego rozwoju;
• stanowi prawną podstawę współpracy państw karpackich na rzecz ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych Karpat oraz dziedzictwa kulturowego regionu;
• wymaga od Stron lepszej koordynacji polityk sektorowych (np. dotyczących planowania przestrzennego, rolnictwa, leśnictwa, transportu i turystyki) mających wpływ na ochronę zasobów naturalnych i możliwości zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego;
• daje możliwość opracowania i wdrażania wspólnych strategii zrównoważonego rozwoju w skali lokalnej i  regionalnej;
• zapewnia platformę współpracy i forum dialogu dla mieszkańców Karpat, samorządów, organizacji pozarządowych, instytucji naukowych oraz organów władz państwowych.

Zakres tematyczny Konwencji Karpackiej

Konwencja zobowiązuje Strony do podjęcia działań i współpracy w następujących dziedzinach: 

• zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi (Art. 3)
• ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej (Art. 4)
• planowanie przestrzenne (Art. 5)
• zrównoważone i zintegrowane zarządzanie wodami dorzeczy (Art. 6)
• zrównoważone rolnictwo i leśnictwo (Art. 7)
• zrównoważony transport i infrastruktura (Art. 8)
• zrównoważona turystyka (Art. 9)
• przemysł i energia (Art. 10)
• dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa* (Art. 11)
• system ocen oddziaływania na środowisko i informowania o stanie środowiska,  monitoring oraz wczesne ostrzeganie (Art. 12)
• ograniczanie negatywnych efektów i adaptacja do zmian klimatu (Art. 12 bis, dodany w październiku 2017 r.) 
• podnoszenie świadomości, edukacja i udział społeczeństwa (Art. 13).

Konwencja Karpacka nie odnosi się natomiast bezpośrednio do ochrony środowiska, z uwagi na inne uregulowania prawa międzynarodowego obowiązujące wszystkie Strony Konwencji. Konwencja nie reguluje też kwestii związanych z ochroną zasobów naturalnych, podkreślając jedynie konieczność uwzględniania potrzeb ich ochrony i zrównoważonego użytkowania podczas opracowywania polityki i programów zagospodarowania przestrzennego (Art. 5), potrzebę stosowania przez Strony zintegrowanego podejścia do gospodarowania zasobami ziemi (Art. 3) oraz zrównoważonego wykorzystywania zasobów wodnych (Art. 6).

* Zgodnie z Art. 2 Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (Dz.U. z 2011 r. Nr 172, poz. 1018), której Stronami są obecnie wszystkie Strony Konwencji Karpackiej - wiedza tradycyjna stanowi część niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Brzmienie Art. 11 Konwencji Karpackiej wynika z faktu jej przyjęcia w maju 2003 r., poprzedzającego przyjęcie ww. Konwencji UNESCO w  październiku 2003 r. 

Zobacz również:

Znaczenie Konwencji Karpackiej dla kształtowania polityki górskiej w krajach karpackich

Znaczenie Konwencji Karpackiej dla procesu integracji europejskiej

Dokumenty, do których warto zajrzeć: 

Tekst Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat

Konwencja Alpejska - Convention on the protection of the Alps (Alpine Convention) 

Ulotka o Konwencji Karpackiej (pdf)