Druga edycja Forum Gmin Karpackich odbywała się w dniach 24 – 25 września 2015r. w Sromowcach Niżnych.
Ponad 200 przedstawicieli samorządów terytorialnych regionu, ekspertów w dziedzinie ochrony przyrody i planowania przestrzennego, architektów oraz urbanistów rozmawiało na temat problemów planowania przestrzennego w Karpatach podczas II Forum Gmin Karpackich.
Jak podkreślali jego uczestnicy – „bez zintegrowania procedur planistycznych i decyzyjnych z procesami gospodarczymi i społecznymi nie osiągniemy poprawy ładu przestrzennego".
Prezentacje i dyskusja panelowa
W trakcie prezentacji i dyskusji omawiano przede wszystkim problemy i wyzwania zintegrowanego podejścia do planowania rozwoju regionu w kontekście planowania przestrzennego. Z kolei debata głównie koncentrowała się wokół tematyki zagospodarowania przestrzeni na terenach o szczególnych walorach krajobrazowych. Paneliści komentowali zapisy Kodeksu Dobrej Praktyki Kształtowania Przestrzeni w Karpatach. Dyskusji poddano następujące zagadnienia:
1. Jak specyfika regionu karpackiego wpływa na stan zagospodarowania przestrzennego Karpat? Które problemy, z jakimi mamy do czynienia na terenie polski właśnie w Karpatach nabierają szczególnie niepokojącego wymiaru?
2. Kodeks opracowany przez grupę roboczą ds. planowania przestrzennego ma na celu zwrócenie uwagi wszystkich gospodarujących i żyjących w Karpatach na konieczność podjęcia pilnych działań na rzecz ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych przestrzeni Karpat. Jest on jednym z instrumentów wdrażania Konwencji Karpackiej w polskiej części Karpat. Konwencja w największym stopniu dotyczy społeczności lokalnych: władz samorządowych oraz mieszkańców. Które zatem zapisy kodeksu, zdaniem państwa, mają szczególną wagę? Które w kontekście karpackich problemów powinniśmy traktować priorytetowo?
3. Czy mieszkańcy Karpat mogą stać się sprzymierzeńcem w promowaniu dobrej praktyki planistycznej w Karpatach? Jak przekonać lokalne społeczności tych ziem, że energia włożona w dobre zagospodarowanie przestrzenne nie są stracone? Że w długofalowej perspektywie mogą przynieść wymierne korzyści i dla mieszkańców i dla przedsiębiorców?
Najważniejsze wnioski płynące z debaty to:
1. Region Karpat jest szczególny, a więc i jego problemy powinny być traktowane w szczególny sposób. Ta specyfika regionu przejawia się poprzez:
2. Niespójność w zapisach prawa powodują, że możliwe jest zasiedlanie miejsc, które nie powinny być zajęte przez zabudowę. To jeden z kluczowych problemów – zabudowa rozproszona w Karpatach. Trudno też prowadzić jakiekolwiek negocjacje z mieszkańcami, jeżeli brakuje spójnych i wiarygodnych danych prezentujących uwarunkowania realizacji takich inwestycji. Konieczne jest zapewnienie dostępu do wiarygodnych i aktualnych źródeł danych o przestrzeni gmin karpackich.
3. Odtworzenie raz utraconej wartości przestrzeni nie jest łatwym zadaniem, czasami jest to niewykonalne. Zagrożenie utraty najcenniejszych wartości Karpat dotyczy krajobrazu i kultury karpackiej. Główne problemy w kształtowaniu przestrzeni karpackiej, jakie pojawiły się podczas debaty dotyczyły niskiego stopnia pokrycia MPZP i niezadowalającej jakości dokumentów planistycznych, braku architektonicznej spójności, monokultur gospodarczych oraz zanikania mozaiki krajobrazu spowodowanego odejściem od rolnictwa. Wskazywano także, że poprawy wymaga współpraca lokalnych samorządów w zakresie planowania przestrzennego.
Sesja konsultacyjna
Uczestnicy Forum mieli również możliwość zapoznania się z Kodeksem Dobrej Praktyki Kształtowania Przestrzeni w Karpatach, opracowanym przez Karpacką Grupę Roboczą ds. Planowania Przestrzennego. W skład grupy wchodzą przedstawiciele Uczelni Wyższych, Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Parków Narodowych i Krajobrazowych, architekci i urbaniści.
Kodeks adresowany jest do samorządowców, planistów, architektów, urbanistów, organizacji pozarządowych, inwestorów i mieszkańców regionu. Wśród naczelnych zasad na rzecz dobrego planowania przestrzennego w Karpatach wymienia konieczność uwzględniania wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych tego obszaru.
Dokument odwołuje się do zasad zrównoważonego rozwoju i zapisów Konwencji Karpackiej. Wzywa do zachowania mozaikowej struktury przestrzennej krajobrazu Karpat i kontynuacji tradycyjnego zagospodarowania (poprzez uwzględnienie cech architektury regionalnej i krajobrazu kulturowego). Podkreśla także wagę ochrony walorów widokowych i ich ekspozycji oraz pilnego ograniczenia rozpraszania zabudowy. Ponadto, uwzględnia postulaty przywracania wartości obszarom zdegradowanym i ochrony zasobów środowiska.
Sesja warsztatowa
Warsztaty kończące Forum pozwoliły uczestnikom wspólnie poszukać odpowiedzi na pytania, dotyczące m.in. kwestii ochrony różnorodności biologicznej regionu poprzez efektywne prowadzenie procesów planistycznych oraz ekonomicznych skutków dewastacji krajobrazu i sposobów waloryzacji wartości krajobrazu karpackiego.
W trakcie warsztatów analizowano następujące tematy:
W kolejnym Forum mamy nadzieję spotkać się w jeszcze większym gronie. Za dwa lata każda z karpackich gmin będzie mogła przedstawić rezultaty swoich działań w obszarze Konwencji Karpackiej.