Termin różnorodność biologiczna (ang. biological diversity), stworzony przez Thomasa Lovejoya w 1980 r., w powszechnym użyciu stosowany jest od około połowy lat 80.
Skrócona forma bioróżnorodność (ang. biodiversity) to połączenie wyrazów bio i różnorodność pojawiła się w 1986 roku. Obecnie oba pojęcia stosuje się zamiennie, choć poprawniejsza wydaje się forma pełna (różnorodność biologiczna).
Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej z 1992 roku, różnorodność biologiczną można rozumieć jako rozmaitość i zmienność życia na Ziemi na wszystkich poziomach jego organizacji:
Różnorodność biologiczna jest pojęciem często stosowanym dla zobrazowania bogactwa gatunków i ekosystemów występujących na danym obszarze. Wysoka różnorodność biologiczna jest niezmiernie istotna, aby ekosystemy i gatunki zachowały swoją dynamiczną równowagę zależną od wielu współzależnych czynników i procesów i były odporne na ewentualne zakłócenia środowiskowe mogące – w przypadku układów jednolitych, ubogich – wywołać poważne zaburzenia, aż do całkowitej zagłady. Łatwiej jest przecież naprawić czy odtworzyć uszkodzoną strukturę (np. ekosystem) mając na podorędziu bogaty asortyment części zamiennych: gatunków i ich zasobów genetycznych.
Czynniki środowiskowe i warunki siedliskowe występujące w górach są przyczyną kształtowania się unikalnych ekosystemów z gatunkami przystosowanymi do życia w tak wymagającym otoczeniu. Przyjmuje się, że każdy wyodrębniony łańcuch górski posiada swój typ roślinności. W podziale geobotanicznym (geobotanika to dyscyplina naukowa traktująca o występowaniu i rozmieszczeniu roślin w środowisku geograficznym) Karpaty również stanowią odrębną jednostkę, mimo że wykazują na ogół duże pokrewieństwo geobotaniczne innymi górami, np. Alpami czy górami Półwyspu Bałkańskiego, co jest szczególnie widoczne w Karpatach rumuńskich. Wewnętrzne zróżnicowanie warunków siedliskowych, odzwierciedlone w szacie roślinnej, pozwala z kolei na podział Karpat na mniejsze jednostki, np. Karpaty Zachodnie i Karpaty Wschodnie.
Ekosystemy górskie są wyjątkowo bogate w charakterystyczne dlań gatunki roślin. W składzie flory karpackiej występuje ok. 500 gatunków górskich, których nie spotkamy na nizinach. W Polsce najwięcej takich gatunków występuje w Tatrach, w następnej kolejności jest masyw Babiej Góry. Część gatunków stanowią rośliny endemiczne, czyli właściwe tylko dla danego obszaru, niewystępujące nigdzie innej. Obecnie 108 gatunków i podgatunków roślin uważa się za endemity karpackie.
Stała utrata różnorodności biologicznej obserwowana w skali globalnej związana jest głównie z niekorzystnymi zmianami zachodzącymi w naturalnych siedliskach: ich fragmentacją (zmniejszanie obszaru, rozparcelowanie) oraz degradacją (pogorszenie kondycji, warunków siedliskowych, zanieczyszczenie itp.). Ich przyczyną jest przede wszystkim działalność człowieka, m.in. intensywna produkcja rolna, budownictwo, kopalnictwo, nadmierna eksploatacja lasów, oceanów, rzek, jezior i gleb, zanieczyszczenie oraz – w coraz większym stopniu – globalne zmiany klimatu, do których walnie się przyczyniamy.
Rodzi to poważne konsekwencje dla przyrody. Gatunki górskie są szczególnie wrażliwe na niekorzystne oddziaływania, zwłaszcza wspomniane zmiany klimatu. Na wielu obszarach górskich Europy obserwowane są przesunięcia zasięgów występowania gatunków roślin w kierunku większych wysokości nad poziomem morza. W przypadku roślin wysokogórskich zasiedlających najwyższe partie szczytowe dalsze przemieszczanie się może nie być już możliwe. Szczególnie ograniczone są tereny występowania roślinności skalnej, wymagającej bardzo specyficznych nisz lub mikrosiedlisk. Wzrasta również ryzyko izolacji niewielkich populacji zmuszonych do egzystencji w coraz bardziej zagrożonych zbiorowiskach roślinnych.
W przypadku zbiorowisk półnaturalnych, do jakich należą np. łąki i murawy porastające polany reglowe, głównym zagrożeniem są zmiany użytkowania ziemi. Prowadzą one albo do całkowitego zaniku tych siedlisk (w wyniku np. celowego zalesiania lub sukcesji wtórnej zachodzącej wskutek zaprzestania jakiegokolwiek użytkowania), albo też powodują zmiany w obrębie ekosystemów polegające głównie na zubożeniu ich składu gatunkowego. Niezbędnym warunkiem zachowania siedlisk łąk i pastwisk w górach, a co za tym idzie utrzymania ich różnorodności i bogactwa gatunkowego, jest stosowanie zabiegów o takiej samej lub podobnej sile oddziaływania jak tradycyjne, ekstensywne (zrównoważone) metody użytkowania, które doprowadziły do ich powstania i dotychczasowej obecności. Jednym z takich zabiegów jest tradycyjny wypas owiec.
tekst pochodzi z albumu "Dziewięć sił karpackich" - wyd. Centrum UNEP/GRID - Warszawa 2014