Gospodarka pasterska a zbiorowiska łąk i muraw reglowych

gos past lakaFot. Monika Szewczyk, Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Występujące w piętrach reglowych zbiorowiska nieleśne, czyli łąki, pastwiska, ziołorośla czy młaki, w znakomitej większości są efektem użytkowania rolniczego – w tym przede wszystkim gospodarki pasterskiej.

Wykarczowane polany początkowo pełniły rolę gruntów ornych, jednak zazwyczaj po kilku latach pole takie było porzucane, po czym ponownie wchodził na nie las. Czynnikiem, który ograniczył zarastanie polan i dzięki któremu wykształciło się wiele bogatych w gatunki zbiorowisk roślinnych, stał się regularny wypas owiec, a także kóz i bydła. Użytkowanie łąk reglowych zmieniało się wraz z rozwojem gospodarki pasterskiej. Początkowo na polanach prowadzono jedynie sam wypas zwierząt w sezonie; polany nie były koszone w celu gromadzenia paszy na zimę – tę stanowiły gałązki drzew. Z czasem nastąpiła swoista specjalizacja: wypas prowadzono na wyżej położonych polanach i halach, zaś siano na paszę zimową pozyskiwano z niżej położonych łąk pod koniec lipca lub w sierpniu. Niekiedy, wiosną i jesienią, także te niżej położone łąki kośne krótko przepasano. Ponieważ koszenie lub wypas wiąże się z usuwaniem materii organicznej i tym samem stopniowym zubożeniem siedliska, w trakcie wypasu systematycznie przesuwano koszar, dzięki czemu w ciągu kilku lat nawożeniem obejmowano całą polanę.

Pod wpływem regularnego koszenia i nawożenia, jak również innych czynników np. rodzaju podłoża, nachylenia zbocza, czy uwilgotnienia wykształcił się szereg zbiorowisk łąkowych. W polskiej części Karpat najczęściej spotykane są zbiorowiska tzw. łąk świeżych, do których należą łąki mieczykowo-mietlicowe,  górskie łąki konietlicowe, czy też charakterystycznie dla Pienin łąki ciepłolubne. Gdy na łąkach tych w dłuższym okresie prowadzony był wypas, a jednocześnie nie był zapewniany odpowiedni poziom nawożenia, w siedlisku zachodziły zmiany – spadała ich żyzność i wzrastało zakwaszenie, a w miejsce łąk wykształcały się murawy bliźniczkowe (psiary). W pewnym okresie dominowały one na wszystkich niemal polanach górskich, gdzie tworzyły rozległe obszarowo, jednorodne płaty roślinności. Ponieważ jednak od dłuższego czasu nie są one użytkowane, obecnie spotykane są stosunkowo rzadko i na niewielkich powierzchniach.

Wymienione powyżej łąki oraz murawy bliźniczkowe to siedliska zagrożone wyginięciem w skali Europy. Umieszczone są w I załączniku do Dyrektywy siedliskowej , a kraje Unii Europejskiej są zobowiązane do ich ochrony, np. w specjalnych obszarach ochrony siedlisk (SOO) w wyznaczanych w ramach europejskiej sieci Natura 2000. Ich istnienie wymaga czynnej ochrony i konkretnych działań – rewitalizacji zrównoważonej gospodarki pasterskiej, przywrócenia ekstensywnego wypasu owiec, co w obecnych warunkach małej opłacalności produkcji rolniczej oznacza także potrzebę wsparcia finansowego na te cele.

tekst pochodzi z albumu "Dziewięć sił karpackich" - wyd. Centrum UNEP/GRID - Warszawa 2014

Zgadzam sięPrzeglądając naszą witrynę, wyrażasz zgodę na wykorzystanie plików cookies (ciasteczek) w celu:
  1. dostosowania zawartości witryny do preferencji Użytkownika
  2. tworzenia anonimowej statystyki odwiedzin
  3. utrzymania sesji zalogowanego Użytkownika
Więcej o plikach cookies