Fot. Monika Szewczyk, Centrum UNEP/GRID-Warszawa
Gospodarka rolna na terenach górskich ograniczona jest wieloma czynnikami: klimatem (krótszy okres wegetacji), ukształtowaniem powierzchni (strome zbocza), żyznością górskich gleb, itp.
Zmiany warunków klimatycznych zachodzące wraz ze wzrastającą wysokością nad poziomem morza wiążą się z obniżeniem temperatury, wzrostem ilości opadów atmosferycznych, długością utrzymywania się pokrywy śnieżnej, silniejszymi wiatrami i zwiększonym stopniem nasłonecznienia. Zmiany te powodują, że w górach występują piętra (strefy) roślinności.
Piętro pogórza - to najniższe piętro roślinności w górach; w polskiej części Karpat sięga do 600 m n.p.m. Pierwotnie dominowały tu lasy liściaste, głównie grądy i bory mieszane. Obecnie piętro to zajęte jest głównie przez uprawy rolne (żyto, pszenica) oraz osadnictwo.
Piętro reglowe - piętro roślinności leżące powyżej piętra pogórza, a poniżej piętra kosodrzewiny, dzieli się na dwie części: regiel dolny i regiel górny. Górną granicę regla stanowi górna granica lasu.
Piętro kosodrzewiny, zwane również piętrem subalpejskim lub piętrem kosówki, w polskich Karpatach występuje do wysokości ok. 1800 m n.p.m. W Tatrach i na Babiej Górze piętro to tworzone jest przez kosodrzewinę. W Tatrach, w niższych partiach tego piętra krzewy kosodrzewiny osiągają wysokość do 5 m; wraz ze wzrostem wysokości kosodrzewina jest coraz niższa, a w górnej granicy swojego pionowego zasięgu tworzy płożące się krzewiaste formy o wysokości zaledwie kilkunastu centymetrów. Podobnie jak w piętrze regla górnego, piętro kosodrzewiny jest tradycyjnym miejscem wypasu w ramach gospodarki pasterskiej. Przykładem jest Babia Góra, gdzie jeszcze w pierwszej połowie XX wieku na południowych stokach wycinano i wypalano kosówkę na potrzeby górskich pastwisk dla owiec i wołów (obecnie cały obszar piętra subalpejskiego jest objęty ochroną ścisłą). Użytkowanie pasterskie wywierało znaczny wpływ na otoczenie, bowiem kosodrzewina spowalnia proces erozji i zmniejsza ryzyko osuwania się gruntu, a także lawin kamiennych i śnieżnych. W Bieszczadach piętro subalpejskie tworzą połoniny, na których w okresie przedpasterskim występowały wyraźne piętra wysokościowe: (1) szeroki pas zarośli ponad górną granicą lasu, (2) pas traworośli i ziołorośli, wśród których występowały niewielkie płaty borówczysk, (3) pas zbiorowisk alpejskich na najwyższych grzbietach i kopułach szczytowych. Gospodarka pasterska przyczyniła się do znacznego wzrostu powierzchni bliźniczysk, czyli pastwisk z bliźniczką psią trawką, kosztem likwidacji piętra zarośli oraz daleko idących przekształceń traworośli, ziołorośli oraz zbiorowiska alpejskich.
Piętro alpejskie (piętro hal) w polskiej części Karpat występuje tylko w Tatrach i na Babiej Górze, sięgając do wysokości ok. 2300 m n.p.m. Dominują tu niskie murawy tworzące wysokogórskie hale. Ich skład gatunkowy różni się w zależności od podłoża - granitowego lub wapiennego. Dawniej cały obszar piętra alpejskiego, jeśli tylko był dostępny owcom, był spasany. Biorąc pod uwagę, że na tej wysokości przyrost trawy jest niewielki, a wartość użytkowa hal znikoma, nadmierny wypas powodował erozję stromych górskich stoków i niszczenie cennej górskiej roślinności.
Piętro turniowe (piętro subniwalne) w polskich Karpatach występuje tylko w Tatrach powyżej 2300 m n.p.m. Wśród skalistych turni, głazów i piargu, gdzie są w stanie przetrwać jedynie mchy, porosty i nieliczne gatunki roślin kwiatowych, nie prowadzono gospodarki pasterskiej.Jak widać z powyższego, naturalne piętra roślinne są niejednokrotnie na tyle silnie przekształcane na skutek działalności człowieka, że w efekcie można mówić o występowaniu pięter gospodarczych.
tekst pochodzi z albumu "Dziewięć sił karpackich" - wyd. Centrum UNEP/GRID - Warszawa 2014
