Karpaty łączą ekspertów

Protokół o zrównoważonym transporcie do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencji Karpackiej) został przyjęty podczas czwartego spotkania Konferencji Stron (COP4) Konwencji Karpackiej i podpisany przez cztery Strony Konwencji (Republikę Czeską, Rumunię, Republikę Serbii i Republikę Słowacką) dnia 26 września 2014 r. w Mikulovie (Republika Czeska). Rzeczpospolita Polska podpisała Protokół dnia 15 czerwca 2015 r. w Kijowie, Ukraina dnia 26 czerwca 2015 r., natomiast Węgry nie podpisały jak dotychczas tego Protokołu. Protokół został już ratyfikowany przez Republikę Słowacką, Polskę i Ukrainę.

Zgodnie z przyjętymi w Konwencji Karpackiej zasadami Protokół o zrównoważonym transporcie wejdzie w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym tak samo jak w przypadku Konwencji jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia. Z uwagi na powyższe, Protokół o zrównoważonym transporcie, który jak dotychczas został ratyfikowany tylko przez trzy Strony Konwencji, nie wszedł jeszcze w życie w stosunku do żadnej ze Stron Konwencji. 

Daty podpisania, ratyfikacji i wejścia w życie Protokołu o zrównoważonym transporcie do Konwencji Karpackiej: 

Oficjalny tekst Protokołu o zrównoważonym transporcie do Konwencji Karpackiej w języku polskim zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw.

więcej:

tekst Protokołu o zrównoważonym transporcie (dokument w języku angielskim)

Protocol on Sustainable Transport to the Framework Convention on the Protection and Sustainable Development of the Carpathians

Protokół o zrównoważonym transporcie do Ramowej Konwencji Karpackiej stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie postanowień Art. 8 Konwencji (Zrównoważony transport i infrastruktura), zobowiązującego Strony Protokołu do działań na rzecz:

• prowadzenia polityki planowania i rozwoju zrównoważonego transportu i infrastruktury, która będzie uwzględniać specyfikę środowiska terenów górskich, z uwzględnieniem potrzeb ochrony obszarów wrażliwych, różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz obszarów o szczególnym znaczeniu dla turystyki;
• podjęcia współpracy zmierzającej do rozwoju zrównoważonych polityk transportowych, które zapewnią korzyści wynikające z mobilności i możliwości dojazdu w Karpatach, jednocześnie minimalizując szkodliwe oddziaływania na zdrowie ludzkie, krajobraz, rośliny, zwierzęta oraz ich siedliska, a także uwzględniając środki kształtowania popytu na zrównoważony transport na wszystkich etapach planowania transportu w Karpatach; 
• współpracy w celu rozwijania modeli transportu przyjaznego dla środowiska w obszarach wrażliwych ekologicznie.

Celem Protokołu jest zacieśnienie i ułatwianie współpracy jego Stron na rzecz rozwoju zrównoważonego transportu towarowego i osobowego w Karpatach, w celu przyczynienia się do zrównoważonego rozwoju regionu przy jednoczesnym unikaniu, ograniczaniu, lub (tam, gdzie jest to konieczne) złagodzenia lub skompensowania negatywnego wpływu transportu i powiązanej z nim infrastruktury.

Art. 1 ust. 2 wymienia cele szczegółowe współpracy Stron w ramach wdrażania Protokołu:

• uwzględnianie specyfiki środowiska obszarów górskich w politykach zrównoważonego transportu oraz powiązanym z nimi planowaniu i rozwoju infrastruktury;
• rozwój zrównoważonych polityk transportu multimodalnego, zapewniających mobilność mieszkańców oraz możliwości dojazdu do obszarów miejskich, wiejskich, obszarów położonych z daleka od osiedli ludzkich, oraz do destynacji turystycznych;
• ograniczenie negatywnych wpływów na zdrowie ludzkie i poprawa bezpieczeństwa transportu;
• unikanie fragmentacji siedlisk naturalnych i pół-naturalnych powodowanej przez wszelkie rodzaje transportu i powiązaną z nimi infrastrukturę, oraz zachowanie i poprawa łączności ekologicznej w skali lokalnej, krajowej i makroregionalnej;
• rozwój i promowanie przyjaznych dla środowiska modeli i systemów transportu, w szczególności w obszarach wrażliwych ekologicznie;
• wdrażanie zrównoważonych systemów planowania transportu i zarządzania ruchem, oraz unikanie w miarę możliwości przekroczenia przepustowości ruchu tranzytowego w Karpatach;
• zapewnienie infrastrukturalnej funkcjonalności sieci transportowej;
• poprawa lub utrzymanie infrastruktury transportowej w celu zapewnienia jej wydajności, bezpieczeństwa, mobilności pasażerów i ładunków, oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.  

Protokół o zrównoważonym transporcie zobowiązuje jego Strony do podjęcia wspólnych działań we współpracy wszystkich Stron w skali całych Karpat, oraz przez poszczególne Strony na ich terytorium, w oparciu o odnośne przepisy prawa krajowego.

Merytoryczne postanowienia Protokołu o zrównoważonym transporcie dotyczą między innymi:

·         sieci infrastruktury transportowej i jej łączności (Art. 8)

·         transportu drogowego (Art. 9)

·         transportu kolejowego (Art. 10)

·         transportu wodnego (Art. 11)

·         transportu powietrznego (Art. 12)

·         transportu niezmotoryzowanego (Art. 13)

·         systemów zarządzania transportem (Art. 14)

·         standardów bezpieczeństwa transportu (Art. 15)

·         określania kosztów rzeczywistych różnych rodzajów transportu (Art. 16)

Każda ze Stron ma prawo przedłożyć projekty poprawek do Protokołu, ich przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego Protokołu procedurze ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek we wszystkich Stronach. Każda ze Stron ma również prawo wypowiedzenia Protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza, a dane państwo przestaje być związane postanowieniami Protokołu.

Do realizacji postanowień protokołu tematycznego do Ramowej Konwencji niezbędne jest zazwyczaj przyjęcie przez Strony Protokołu wspólnej międzynarodowej strategii / Strategicznego Planu Działań (SAP – ang. Strategic Action Plan) na rzecz jego wdrażania. Art. 17 ust. 4 Protokołu o zrównoważonym transporcie do Konwencji Karpackiej przewiduje opracowanie i przyjęcie przez Strony Strategicznego Planu Działań mającego na celu wdrażanie postanowień tego Protokołu. 

Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej

Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencji Karpackiej) został przyjęty podczas trzeciego spotkania Konferencji Stron (COP3) Konwencji Karpackiej i podpisany przez sześć Stron Konwencji dnia 27 maja 2011 r. w Bratysławie. Rzeczpospolita Polska podpisała Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej dnia 8 września 2011 r. podczas XXI Forum Ekonomicznego w Krynicy.

Zgodnie z przyjętymi w Konwencji Karpackiej zasadami Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej wszedł w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym tak samo jak w przypadku Konwencji jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia. Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej do Konwencji Karpackiej wszedł w życie dnia 21 października 2013 r. w stosunku do Republiki Czeskiej, Rumunii, Republiki Słowackiej i Ukrainy. Kolejnymi Stronami Protokołu stały się Węgry (w listopadzie 2013 r.) oraz Republika Serbii (w 2015 r.). 

Daty podpisania, ratyfikacji i wejścia w życie Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej do Konwencji Karpackiej

Z uwagi na to, że Rzeczpospolita Polska nie ratyfikowała dotychczas Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej do Konwencji Karpackiej – nie jest dostępny jego oficjalny tekst w języku polskim, opublikowany w Dzienniku Ustaw.

Więcej:

• obowiązujący tekst Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej (Protocol on Sustainable Forest Management – dokument w języku angielskim)
  Protocol on Sustainable Forest Management to the Framework Convention on the Protection and Sustainable Development of the Carpathians (pobierz)

Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej do Ramowej Konwencji Karpackiej stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie postanowień dotyczących leśnictwa ustępów 3-6 Art. 7 Konwencji („Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo”), zobowiązującego Strony Protokołu do działań na rzecz zrównoważonego gospodarowania i ochrony lasów karpackich przynoszących korzyści obecnemu i przyszłym pokoleniom, m.in. przez stosowanie zrównoważonych praktyk w gospodarce leśnej na terenach górskich w Karpatach, tworzenie odpowiedniej wielkości i ilości obszarów chronionych w lasach naturalnych (zwłaszcza pierwotnych), oraz stosowanie przyjaznych dla środowiska działań w leśnictwie zapewniających odpowiednie zatrzymywanie wody opadowej na terenach górskich w celu skuteczniejszego zapobiegania powodziom.

Celem Protokołu jest koordynacja i harmonizacja działań jego Stron oraz ich współpraca na rzecz wdrażania postanowień ww. artykułu Konwencji. Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej zobowiązuje jego Strony do podjęcia wspólnych działań we współpracy wszystkich Stron w skali całych Karpat, oraz przez poszczególne Strony na ich terytorium, w oparciu o odnośne przepisy prawa krajowego.

Merytoryczne postanowienia Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej dotyczą między innymi:

• zapewnienia funkcji produkcyjnych lasów i ich roli w rozwoju obszarów wiejskich (Art. 9);
• identyfikacji i ochrony lasów naturalnych, zwłaszcza lasów dziewiczych (Art. 10);
• gospodarki leśnej na obszarach chronionych (Art. 11);
• wzmocnienia ochronnych funkcji lasów (Art. 12);
• promowania odtwarzania lasów zbliżonych do naturalnych (Art. 13);
• wzmocnienia roli sektora leśnego w łagodzeniu zmian klimatu, ograniczenia zagrożeń i łagodzenia skutków (Art. 14);
• wzmocnienia społecznych funkcji lasów (Art. 15);
• zarządzania dziką przyrodą i harmonizacji polityki dotyczącej sieci ekologicznych oraz celów i środków gospodarki leśnej (Art. 16);
• kompatybilnych systemów monitoringu i informacji (Art. 17);
• koordynacji badań naukowych i wymiany informacji (Art. 18).

Ponadto, Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej przewiduje działania i współpracę jego Stron m.in. na rzecz:

• utrzymania lub zwiększenia lesistości;
• właściwego wykorzystania drewna jako przyjaznego dla środowiska, odnawialnego surowca;
• działania na rzecz zrównoważonego użytkowania innych niż drewno produktów leśnych;
• poprawy zdrowia i żywotności lasów;
• lepszej ochrony i zrównoważonego użytkowania elementów różnorodności biologicznej w lasach;
• promowania dziedzictwa kulturowego lasów;
• udziału regionalnych i lokalnych władz i społeczności w gospodarce leśnej;
• identyfikacji, rozwoju i stosowania odpowiednich systemów płatności za dostarczane przez lasy dobra i usługi ekologiczne;
• wzmacniania dobrego zarządzania sektorem leśnym i egzekwowania prawa leśnego, ze szczególnym uwzględnieniem zwalczania nielegalnego pozyskiwania drewna i związanego z nim handlu;
• identyfikacji, rozwoju i wdrażania najlepszych praktyk gospodarki leśnej i hodowli lasów zbliżonych do naturalnych.

Każda ze Stron ma prawo przedłożyć projekty poprawek do Protokołu, ich przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego Protokołu procedurze ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek we wszystkich Stronach. Każda ze Stron ma również prawo wypowiedzenia Protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza, a dane państwo przestaje być związane postanowieniami Protokołu.

Do realizacji postanowień protokołu tematycznego do Ramowej Konwencji niezbędne jest zazwyczaj przyjęcie przez Strony Protokołu wspólnej międzynarodowej strategii / Strategicznego Planu Działań (SAP – ang. Strategic Action Plan) na rzecz jego wdrażania. Zgodnie z Art. 20 ust. 4 Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej do Konwencji Karpackiej - Strategiczny Plan Działań mający na celu wdrażanie postanowień tego Protokołu został przyjęty w 2014 r. (Decyzja COP4/4 ust.2) na najbliższe 12 lat.

Więcej:
Tekst międzynarodowego Strategicznego Planu Działań na rzecz wdrażania Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej (Strategic Action Plan for the Implementation of the Protocol on Sustainable Forest Management – dokument w języku angielskim) (pobierz)

Konwencja Karpacka zgodnie ze swoją pełną nazwą (Ramowa Konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat) ma charakter ramowy, co pozwala na stopniowe dostosowywanie i prowadzenie przez jej Strony, zgodnie z Art. 2 ust. 1, wszechstronnej polityki na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju regionu karpackiego, dzięki uwzględnieniu celów i postanowień Konwencji w politykach sektorowych poszczególnych Stron. Sprzyja to ponadto zastosowaniu zintegrowanego podejścia do gospodarowania zasobami Ziemi oraz do ochrony przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa Karpat jako zasobów, które mogą być wykorzystane na rzecz zrównoważonego rozwoju regionu. 

Jednak, z uwagi na ramowy charakter Konwencji Karpackiej i stopień ogólności jej zapisów, wdrażanie Konwencji wymaga uprzedniego przyjęcia odpowiednich powiązanych z nią dokumentów wykonawczych - tematycznych protokołów, dotyczących poszczególnych dziedzin objętych Konwencją.

Celem przyjęcia protokołów tematycznych do ramowej konwencji jest rozwinięcie jej ogólnych postanowień, przez określenie priorytetów, zakresu współpracy oraz szczegółowych zobowiązań Rządów umawiających się Stron w poszczególnych dziedzinach objętych ramową konwencją. Zgodnie z Art. 18 ust. 1. Konwencji każda ze Stron Konwencji może przedłożyć pozostałym Stronom projekty protokołów tematycznych do Konwencji. Protokoły tematyczne do ramowej konwencji mają taki sam jak sama konwencja status wiążących jego Strony aktów prawa międzynarodowego. Z uwagi na powyższe, jej protokoły tematyczne wymagają wspólnego opracowania propozycji tekstu, przeprowadzenia oficjalnych negocjacji na szczeblu międzynarodowym oraz wewnętrznych uzgodnień międzyresortowych w poszczególnych krajach, a następnie oficjalnego przyjęcia Protokołu, jego podpisania i ratyfikacji przez poszczególne jego Strony, w sposób określony ich prawem wewnętrznym. Protokoły tematyczne są przyjmowane i podpisywane na kolejnych sesjach (spotkaniach) Konferencji Stron. Zgodnie z przyjętymi dla Konwencji Karpackiej zasadami protokół tematyczny wchodzi w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym w przypadku Konwencji Karpackiej jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia.

Zatem do wejścia w życie protokołu tematycznego do Konwencji Karpackiej niezbędna jest jego ratyfikacja w co najmniej czterech Stronach, które uprzednio ten protokół przyjęły i podpisały. Oczywiście protokół taki wchodzi wówczas w życie wyłącznie na obszarze określonym geograficznym zasięgiem stosowania Konwencji wyłącznie na terytorium państw, które go ratyfikowały i stały się w ten sposób jego pełnoprawnymi Stronami. Po ratyfikacji protokołu przez którąkolwiek z następnych Stron Konwencji protokół wchodzi w stosunku do niej w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia przez tą Stronę Depozytariuszowi dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia.

Stroną protokołu tematycznego do Konwencji może stać się tylko państwo będące Stroną Konwencji. Strony protokołu mają prawo przedłożenia pozostałym Stronom propozycji poprawek do treści protokołu, których przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego protokołu procedury ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek. Strony protokołu mają również prawo wypowiedzenia protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza.

Zgodnie z Art.91 ust.1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej protokoły tematyczne do ramowej Konwencji Karpackiej, mające status umów międzynarodowych, stają się po ich ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw częścią krajowego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane, o ile ich stosowanie nie jest uzależnione od wydania ustawy.

Do chwili obecnej przyjęto pięć protokołów tematycznych do ramowej Konwencji Karpackiej:

• Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (Bukareszt, 2008);
• Protokół o zrównoważonej turystyce (Bratysława, 2011);
• Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej (Bratysława, 2011);
• Protokół o zrównoważonym transporcie (Mikulov,2014);
• Protokół o zrównoważonym rolnictwie i rozwoju obszarów wiejskich (Lillafüred, 2017). 

Rzeczpospolita Polska ratyfikowała dotychczas trzy spośród ww. protokołów tematycznych do ramowej Konwencji Karpackiej. Protokoły dotyczące różnorodności biologicznej oraz turystyki weszły już w życie na obszarze stosowania Konwencji w Polsce i zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw – stanowią zatem część polskiego krajowego porządku prawnego. Protokół o zrównoważonej gospodarce leśnej jest obecnie w trakcie procedury ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską. Przyjęty dnia 26 września 2014 r. Protokół o zrównoważonym transporcie został podpisany przez Rzeczpospolitą Polską dnia 15 czerwca 2015 r. a następnie ratyfikowany dnia 6 listopada 2015 r., lecz nie wszedł jeszcze w życie w stosunku do którejkolwiek ze Stron Konwencji. 

Po Trzecim Spotkaniu Konferencji Stron (COP3) Konwencji Karpackiej rozpoczęto prace nad projektem kolejnego protokołu tematycznego do Konwencji Karpackiej, dotyczącego zachowania i promowania karpackiego dziedzictwa kulturowego. 

Nie wszystkie dziedziny objęte ramową Konwencją Karpacką doczekały się w ciągu pierwszych siedmiu lat od daty jej wejścia w życie szczegółowego uregulowania w drodze odrębnych umów międzynarodowych – protokołów tematycznych do ramowej Konwencji. Należy zatem podkreślić, że proces wdrażania Konwencji Karpackiej nie jest jeszcze w pełni przygotowany od strony legislacyjnej na szczeblu międzynarodowym, z uwagi na to, że formalny proces konstytuowania się jej dokumentów wykonawczych (np. protokołów tematycznych) nie został jeszcze zakończony. Z uwagi na powyższe - w wielu objętych Konwencją dziedzinach brak jest jeszcze szczegółowych uregulowań prawnych, określających jakie działania mają zostać podjęte w ramach poszczególnych polityk sektorowych na rzecz osiągnięcia celów ogólnych Konwencji.

Ponadto, wdrażanie postanowień protokołu tematycznego wymaga z reguły przyjęcia przez Strony Protokołu stosownego międzynarodowego strategicznego planu działań (Strategic Action Plan, SAP) lub strategii w danej dziedzinie. W odróżnieniu od Konwencji czy jej protokołów tematycznych - SAP lub strategia nie ma charakteru aktu prawnego wiążącego Strony, nie wymaga zatem podpisania i ratyfikacji, dokument tego typu jest przyjmowany na mocy decyzji Konferencji Stron. Jak dotychczas w ramach procesu Konwencji Karpackiej przyjęto dwa strategiczne plany działań: w 2011 r. na rzecz realizacji postanowień Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (Decyzja COP3/1 ust.1) oraz w 2014 r. na rzecz realizacji postanowień Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej (Decyzja COP4/4 ust.2), oba na okres 12 lat od daty przyjęcia. W 2014 r. przyjęto również Strategię na rzecz rozwoju zrównoważonej turystyki w Karpatach (Decyzja COP4/6 ust.3) na okres 10 lat (tj. do 2024 r.). Wdrażanie zapisów międzynarodowych strategicznych planów działań lub strategii zależne jest przede wszystkim od aktualnych priorytetów Stron Protokołu oraz dostepności środków finansowych na realizację działań wymienionych w tych dokumentach. 

Poniżej prezentujemy schemat poszczególnych etapów wdrażania Konwencji Karpackiej w skali międzynarodowej.

Protokoły tematyczne i strategiczne plany działań lub strategie na rzecz ich wdrażania stanowią prawną podstawę do współpracy Stron w danej dziedzinie, oraz podejmowania przewidzianych tymi dokumentami działań, zarówno w skali międzynarodowej (w ramach międzynarodowych grup roboczych, konsorcjów projektowych i partnerstw strategicznych) jak i na terytorium poszczególnych Stron Protokołu.

Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Protokół o zrównoważonej turystyce do Konwencji Karpackiej

Protokół o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencji Karpackiej) został przyjęty podczas trzeciego spotkania Konferencji Stron (COP3) Konwencji Karpackiej i podpisany przez cztery Strony Konwencji dnia 27 maja 2011 r. w Bratysławie. Rzeczpospolita Polska podpisała Protokół o zrównoważonej turystyce dnia 8 września 2011 r. podczas XXI Forum Ekonomicznego w Krynicy.

Zgodnie z przyjętymi w Konwencji Karpackiej zasadami Protokół o zrównoważonej turystyce wszedł w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym tak samo jak w przypadku Konwencji jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia. Protokół o zrównoważonej turystyce wszedł w życie dnia 29 kwietnia 2013 r. w stosunku do czterech pierwszych jego Stron (Republika Czeska, Rzeczpospolita Polska, Republika Słowacka, Węgry), będących państwami Grupy Wyszehradzkiej (V4).

Daty podpisania, ratyfikacji i wejścia w życie Protokołu o zrównoważonej turystyce do Konwencji Karpackiej: 

W 2014 r. Protokół o zrównoważonej turystyce został ratyfikowany przez Rumunię, w 2015 r. przez Republikę Serbii, a w 2017 r. do Protokołu przystąpiła Ukraina (która nie była jego sygnatariuszem). Począwszy od 20 czerwca 2017 r. Protokół o zrównoważonej turystyce będzie obowiązywał już we wszystkich państwach będących Stronami Konwencji Karpackiej. 

Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej dnia 19 września 2012 r. udzieliła zgody na związanie Rzeczypospolitej Polskiej Protokołem o zrównoważonej turystyce, wszedł on w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 29 kwietnia 2013 r.

Protokół o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji Karpackiej jest aktem prawa międzynarodowego, którym związała się Rzeczpospolita Polska i zgodnie z Art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej winien być przestrzegany. Zgodnie z Art. 91 ust.1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw dnia 14 czerwca 2013 r. (Dz.U. 2013 poz. 682) Protokół o zrównoważonej turystyce stał się częścią krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowany.

więcej:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)
  
  
• obowiązujący tekst Protokołu o zrównoważonej turystyce (w języku polskim)
  Protokół o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Dz.U. 2013 poz. 682) 

• Oświadczenie Rządowe w sprawie związania Rzeczypospolitej Polskiej Protokołem o zrównoważonej turystyce
  Oświadczenie Rządowe z dnia 13 maja 2013 r. w sprawie związania Rzeczypospolitej Polskiej Protokołem o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzonym w Bratysławie dnia 27 maja 2011 r. (Dz.U. 2013 poz. 683) 

Na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej Protokół o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji Karpackiej stosuje się do tego samego co Konwencja obszaru 18 612,48 km² (ok. 6 % powierzchni lądowej kraju) położonego w województwach małopolskim, podkarpackim i śląskim.

Protokół o zrównoważonej turystyce do Ramowej Konwencji Karpackiej stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie postanowień Art. 9 Konwencji, zobowiązującego Strony Protokołu do podjęcia środków i współpracy na rzecz promowania zrównoważonej turystyki w Karpatach, przynoszącej korzyści ludności miejscowej, opartej na wyjątkowym charakterze przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego Karpat; oraz promowania współpracy transgranicznej w tym zakresie.

Celem Protokołu jest koordynacja i harmonizacja działań jego Stron oraz ich współpraca na rzecz wdrażania postanowień ww. artykułu Konwencji. Protokół o zrównoważonej turystyce zobowiązuje jego Strony do podjęcia wspólnych działań we współpracy wszystkich Stron w skali całych Karpat, oraz przez poszczególne Strony na ich terytorium, w oparciu o odnośne przepisy prawa krajowego.

Merytoryczne postanowienia Protokołu o zrównoważonej turystyce dotyczą między innymi:

• promowania regionu karpackiego jako kierunku turystyki zrównoważonej (Art. 8 Protokołu)
• rozwoju, promowania i marketingu karpackich regionalnych produktów, usług i pakietów turystyki zrównoważonej (Art. 9)
• zapewniania wspólnych, wysokich standardów jakościowych w zakresie rozwoju turystyki zrównoważonej w Karpatach (Art. 10)
• zwiększania udziału turystyki w zrównoważonym rozwoju gospodarki lokalnej na terenie Karpat (Art. 11)
• zarządzania ruchem turystycznym w Karpatach z korzyścią dla środowiska i dla zrównoważonego lokalnego rozwoju gospodarczego obszarów mniej wrażliwych ekologicznie, mniej rozwiniętych i mniej wykorzystywanych przez turystykę, lecz mających wystarczający potencjał umożliwiający wchłonięcie i przyjęcie części ruchu turystycznego (Art. 12)
• zwiększania wkładu turystyki w ochronę przyrody i zrównoważone wykorzystanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej Karpat (Art. 13)
• zwiększania wkładu turystyki w zrównoważoną gospodarkę rolną na terenie Karpat (Art. 14)
• zwiększania wkładu turystyki w zrównoważoną gospodarkę leśną w Karpatach (Art. 15)
• planowania i zrównoważonego rozwoju transportu i infrastruktury turystycznej na terenie Karpat (Art. 16)
• zwiększania wkładu turystyki w zachowanie i promocję dziedzictwa kulturowego i tradycyjnej wiedzy lokalnych społeczności Karpat (Art. 17)
• zwiększania wkładu turystyki w edukację społeczeństwa i budowanie społecznej świadomości zagadnień zrównoważonego rozwoju (Art. 18)
• promowania współpracy transgranicznej w zakresie rozwoju turystyki zrównoważonej w Karpatach (Art. 20)

Każda ze Stron ma prawo przedłożyć projekty poprawek do Protokołu, ich przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a  ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego Protokołu procedurze ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek we wszystkich Stronach. Każda ze Stron ma również prawo wypowiedzenia Protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza, a dane państwo przestaje być związane postanowieniami Protokołu.

Do realizacji postanowień protokołu tematycznego do Ramowej Konwencji niezbędne jest zazwyczaj przyjęcie przez Strony Protokołu wspólnej międzynarodowej strategii / Strategicznego Planu Działań (SAP – ang. Strategic Action Plan) na rzecz jego wdrażania. Zgodnie z Art. 27 ust. 3 Protokołu o zrównoważonej turystyce na 4. Spotkaniu Konfrencji Stron Konwencji Karpackiej w 2014 r. przyjęto Strategię na rzecz rozwoju zrównoważonej turystyki w Karpatach (Decyzja COP4/6 ust.3) na okres najbliższych 10 lat (tj. do 2024 r.), która towarzyszyć będzie realizacji tego Protokołu.

W ramach projektu Karpaty łączą – mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej opracowano strategię zrównoważonego rozwoju turystyki dla gmin położonych na wybranym obszarze Beskidu Niskiego i równoległego pasa pogórzy położonego w województwach małopolskim i podkarpackim. Działanie to postrzegane jest jako projekt pilotażowy dla wdrażania postanowień Protokołu o zrównoważonej turystyce w polskiej części Karpat.

Dokumenty:

Tekst Protokołu o zrównoważonej turystyce

Fot. Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Konwencji Karpackiej

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (nazywany skrótowo Protokołem o bioróżnorodności) do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat (Konwencji Karpackiej) został przyjęty podczas drugiego spotkania Konferencji Stron (COP2) Konwencji i podpisany przez pięć Stron Konwencji dnia 19 czerwca 2008 r. w Bukareszcie.

Protokół o bioróżnorodności jest pierwszym przyjętym, podpisanym i ratyfikowanym protokołem tematycznym do Konwencji Karpackiej. Protokół ten został przyjęty w niespełna dwa i pół roku od dnia wejścia w życie Ramowej Konwencji Karpackiej (4 stycznia 2006 r.). Projekt tekstu Protokołu o bioróżnorodności, który stał się następnie przedmiotem negocjacji międzynarodowych, został przygotowany po stronie polskiej w 2007 r.

Zgodnie z przyjętymi w Konwencji Karpackiej zasadami Protokół o bioróżnorodności wszedł w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty złożenia Depozytariuszowi (którym tak samo jak w przypadku Konwencji jest Rząd Ukrainy) czwartego dokumentu ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia, lub przystąpienia. Protokół o bioróżnorodności wszedł w życie dnia 28 kwietnia 2010 r. w stosunku do czterech pierwszych jego Stron (Republika Czeska, Rzeczpospolita Polska, Ukraina, Węgry).

Daty podpisania, ratyfikacji i wejścia w życie Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Konwencji Karpackiej: 

Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Protokół o bioróżnorodności dnia 9 grudnia 2009 r., wszedł on w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 28 kwietnia 2010 r.

Protokół o bioróżnorodności do Ramowej Konwencji Karpackiej jest aktem prawa międzynarodowego, którym związała się Rzeczpospolita Polska i zgodnie z Art. 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej winien być przestrzegany. Zgodnie z Art. 91 ust.1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw dnia 27 maja 2010 r. (Dz.U. 2010 Nr 90 poz. 591) Protokół o bioróżnorodności stał się częścią krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowany.

Więcej informacji nt. obowiązujących w Polsce dokumentów związanych z tym Protokołem:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)

• obowiązujący tekst Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej (w języku polskim)
  Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzonej w Kijowie dnia 22 maja 2003 r., sporządzony w Bukareszcie dnia 19 czerwca 2008 r. (Dz.U. 2010 Nr 90, poz. 591)

• Oświadczenie Rządowe w sprawie mocy obowiązującej Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej
  Oświadczenie rządowe z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie mocy obowiązującej Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzonej w Kijowie dnia 22 maja 2003 r., sporządzonego w Bukareszcie dnia 19 czerwca 2008 r. (Dz.U. 2010 Nr 90, poz. 592) 

Na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji Karpackiej stosuje się do tego samego co Konwencja obszaru 18 612,48 km² (ok. 6 % powierzchni lądowej kraju) położonego w województwach małopolskim, podkarpackim i śląskim.

W latach 2009-2013 Protokół o bioróżnorodności był sukcesywnie ratyfikowany przez kolejne Strony Konwencji, stające się w ten sposób pełnoprawnymi Stronami tego Protokołu. Od dnia 4 lipca 2013 r. Protokół o bioróżnorodności obowiązuje już we wszystkich siedmiu państwach regionu karpackiego.

Jest to o tyle istotne, że realizacja zakładanych w Protokole celów w skali całych Karpat nie byłaby możliwa, gdyby którekolwiek państwo będące Stroną Konwencji nie wdrażało jego postanowień i nie współpracowało z pozostałymi Stronami w dziedzinach, których dotyczy Protokół.

Ratyfikację Protokołu o bioróżnorodności do Konwencji Karpackiej przez wszystkie jej Strony w ciągu zaledwie pięciu lat od daty jego podpisania należy uznać za sukces również w świetle dotychczasowych doświadczeń z wdrażania Ramowej Konwencji o Ochronie Alp. Dotyczący zagadnień ochrony przyrody i krajobrazu Alp tematyczny Protokół Conservation of nature and the countryside, a zatem mający kluczowe znaczenie dla osiągnięcia głównego celu Konwencji Alpejskiej, podpisany przez większość jej Stron już w grudniu 1994 r. (czyli jeszcze przed wejściem w życie samej Konwencji Alpejskiej w 1995 r.) nie został jeszcze ratyfikowany przez wszystkie Strony Konwencji. Jedynym protokołem do Konwencji Alpejskiej (spośród dziesięciu dotychczas podpisanych przez państwa alpejskie) ratyfikowanym przez wszystkie jej Strony jest specjalny protokół dodatkowy, podpisany również w grudniu 1994 r., na mocy którego Stroną Konwencji Alpejskiej w 1999 r. stało się Księstwo Monako.

Protokół o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej do Ramowej Konwencji Karpackiej stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie postanowień Art. 4 Konwencji. Celem Protokołu jest koordynacja i harmonizacja działań jego Stron oraz ich współpraca na rzecz wdrażania postanowień ww. artykułu Konwencji. Protokół o bioróżnorodności zobowiązuje jego Strony do podjęcia wspólnych działań we współpracy wszystkich Stron w skali całych Karpat, oraz przez poszczególne Strony na ich terytorium, w oparciu o odnośne przepisy prawa krajowego.

Merytoryczne postanowienia Protokołu o bioróżnorodności dotyczą:

• ochrony, utrzymania, odtwarzania i zrównoważonego użytkowania siedlisk naturalnych i półnaturalnych (Art. 8 Protokołu), oraz odtwarzania siedlisk zdegradowanych (Art. 10) istotnych dla osiągnięcia celów Protokołu 
• zapewnienia ciągłości i wzajemnej spójności pomiędzy naturalnymi i półnaturalnymi siedliskami oraz tworzenia sieci ekologicznej w Karpatach (Art. 9)
• ochrony i zrównoważonego użytkowania gatunków rodzimej flory i fauny Karpat (Art. 11), w tym gatunków zagrożonych, endemicznych i dużych drapieżników Karpat (Art. 12)
• zapobiegania wprowadzaniu inwazyjnych gatunków obcych lub organizmów genetycznie zmodyfikowanych, które mogłyby zagrażać ekosystemom, siedliskom lub gatunkom Karpat; kontrolowania lub eliminowania takich gatunków lub organizmów (Art. 13)
• współpracy w ramach Karpackiej Sieci Obszarów Chronionych (Art. 14) oraz wzmacniania ochrony i zrównoważonego gospodarowania na terenach położonych poza obszarami chronionymi (Art. 15)
• konsultacji, harmonizacji i koordynacji działań podejmowanych na obszarach przygranicznych (Art. 16)
• opracowania i wdrażania planów zarządzania (Art. 17)
• harmonizacji systemów monitoringu i opracowania wspólnego systemu informacji o różnorodności biologicznej i krajobrazowej Karpat (Art. 18)
• koordynacji badań naukowych (Art. 19)

Każda ze Stron ma prawo przedłożyć projekty poprawek do Protokołu, ich przyjęcie wymaga jednomyślnej decyzji wszystkich Stron Protokołu, a ich wejście w życie podlega analogicznej jak w przypadku samego Protokołu procedurze ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia poprawek we wszystkich Stronach.

Każda ze Stron ma również prawo wypowiedzenia Protokołu, wówczas takie wypowiedzenie nabiera mocy sto osiemdziesiątego dnia od dnia otrzymania powiadomienia przez Depozytariusza, a dane państwo przestaje być związane postanowieniami Protokołu. Tak samo jak w przypadku Konwencji w dokumencie ratyfikującym Protokół o bioróżnorodności Prezydent RP oświadczył w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, że Protokół będzie niezmiennie zachowywany.

Do realizacji postanowień protokołu tematycznego do Ramowej Konwencji niezbędne jest zazwyczaj przyjęcie przez Strony Protokołu wspólnej międzynarodowej strategii / Strategicznego Planu Działań (SAP – ang. Strategic Action Plan) na rzecz jego wdrażania. Przyjęcie Strategicznego Planu Działań zostało przewidziane Art. 21 ust. 3 Protokołu o bioróżnorodności do Konwencji Karpackiej. Strategiczny Plan Działań na rzecz wdrażania Protokołu o bioróżnorodności został przyjęty podczas trzeciego spotkania Konferencji Stron (COP3) Konwencji w maju 2011 r. w Bratysławie.

Ponadto, po stronie polskiej, w ramach projektu Karpaty łączą – mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej w latach 2014-2016 przygotowano projekt Krajowego Planu Działań (KPD) na rzecz wdrażania Protokołu i realizacji ww. Strategicznego Planu Działań w polskiej części Karpat.

Dokumenty:

Tekst Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej